Według dr Mercoli
Żeńszeń jest jednym z najpopularniejszych ziół i od dawna stosowany jest jako suplement poprawiający pamięć i dodający energii. Ma on także wiele innych zastosowań. Po pierwsze, żeńszeń uważany jest za adaptogen, co oznacza, że pomaga organizmowi w walce z psychicznym i fizycznym stresem.
Zanim zaczniemy zgłębiać jego właściwości zdrowotne, należy najpierw zrozumieć, jakie różne rodzaje żeńszenia są dostępne. Żeńszeń występuje w trzech głównych odmianach, z których każda posiada unikalne właściwości, choć tylko dwa z nich są faktycznie gatunkami żeńszenia:
- Żeńszeń amerykański (Panax quinquefolius): Ten jasnobrązowy chropowaty korzeń zawiera ginsenoidy („ginseng” po angielsku to żeńszeń), które wykazują liczne właściwości medyczne. W medycynie chińskiej, która wykorzystuje żeńszeń od tysięcy lat, uważany jest on za “chłodny” uspokajający tonik.
- Żeńszeń azjatycki (Panax ginseng): Czasem nazywany jest także żeńszeniem koreańskim. Podobnie jak żeńszeń amerykański, także zawiera ginsenoidy (choć w innych proporcjach) i jest uważany za zioło adaptogenne. Według medycyny chińskiej, żeńszeń azjatycki jest „gorącym” środkiem stymulującym.
- Żeńszeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus): Zioło to nie jest w rzeczywistości żeńszeniem i nie zawiera ginsenoidów. Składniki aktywne żeńszenia syberyjskiego zwane są eleuterozydami i wykazują działanie stymulujące układ immunologiczny.
Podobnie jak żeńszeń amerykański i azjatycki, żeńszeń syberyjski jest adaptogenem, który od wieków stosowany jest w celu pobudzenia energii, stymulacji układu odpornościowego i zapewnienia długowieczności.
Właściwości zdrowotne żeńszenia amerykańskiego
Żeńszenia amerykańskiego nie stosuje się do celów leczniczych, zanim roślina nie osiągnie wieku sześciu lat (wiek rośliny można ocenić po charakterystycznych zmarszczkach na korzeniu). Ze względu na nadmierne zbieranie ziela rosnącego dziko, obecnie żeńszeń amerykański jest gatunkiem zagrożonym i jego cena jest wysoka, mimo że jest on także uprawiany.
Większość badań przeprowadzonych do tej pory dotyczy żeńszenia azjatyckiego, choć te przeprowadzone na żeńszeniu amerykańskim wyraźnie pokazują, że wzmacnia on układ odpornościowy, działa jako antyoksydant i łagodzi stany zapalne. Działa także odstresowująco i tonizująco na układ nerwowy. Jak podaje czasopismo Journal of Herbs, Spices & Medicinal Plants (Zioła, przyprawy i rośliny lecznicze):
"Żeńszeń [amerykański] tradycyjnie stosowany jest do regulowania funkcji organizmu i łagodzenia objawów wielu schorzeń wynikających ze stresu fizjologicznego. Uważa się, że jego korzystne właściwości zdrowotne wynikają z jego ogólnego wpływu na produkcję hormonów i regulację pracy układu nerwowego.
Jako 'adaptogen' żeńszeń wykazuje działanie przeciw-zmęczeniowe, odstresowujące i przeciwstarzeniowe, a także ogólnie poprawia sprawność mentalną i fizyczną. Został on oficjalnie uznany i dopuszczony jako środek terapeutyczny przez liczne niezależne organy regulacyjne na świecie."
Oto pozostałe właściwości żeńszenia:
✓ Pamięć: Odkryto, że żeńszeń amerykański poprawia pamięć roboczą i nastrój zarówno u osób młodych jak i w średnim wieku.
Inne badanie wykazało „wyraźną poprawę pamięci roboczej po zażyciu żeńszenia amerykańskiego”.
|
✓ Cukrzyca: Żeńszeń amerykański wydaje się wykazywać właściwości przeciwcukrzycowe. W badaniu na zwierzętach podawanie ekstraktu wywoływało spadek masy ciała oraz obniżenie stężenia cukru we krwi u myszy z cukrzycą typu 2.
Wzmacnia on też wrażliwość na insulinę u osób zdrowych.
|
✓ Rak: Żeńszeń amerykański wykazuje działanie przeciwrakowe: powstrzymuje wzrost guzów. Szczególnie obiecujący może się okazać w leczeniu raka jelita grubego.
|
✓ Przeziębienie i grypa: Po podaniu ekstraktu z żeńszenia amerykańskiego osobom starszym zaobserwowano obniżenie ryzyka zachorowania na choroby układu oddechowego o 48% oraz 55% krótszy czas trwania choroby.
Zioło to okazuje się też "bezpiecznym i skutecznym lekiem zmniejszającym ryzyko powracających przeziębień oraz redukującym średnią ilość zachorowań na osobę."
|
✓ ADHD: Żeńszeń amerykański w połączeniu z miłorzębem japońskim może pomóc w objawach zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) u dzieci i nastolatków.
|
✓ Układ odpornościowy: Udowodniono, że żeńszeń amerykański stymuluje układ odpornościowy, dzięki czemu pomaga w walce z infekcjami i chorobami.
|
Właściwości zdrowotne żeńszenia azjatyckiego
Osoby zastanawiające się, który rodzaj żeńszenia wybrać powinny wziąć pod uwagę następujący fakt: będąc ziołem uspokajającym w dolegliwościach wywołanych stresem, żeńszeń amerykański działa jako środek „chłodzący” lub „łagodzący”. Natomiast żeńszeń azjatycki jest „gorący” i ma właściwości pobudzające, dlatego nie zaleca się go jako ulgi w stresie.
Różnice we właściwościach obu tych gatunków wynikają z tego, że zawartość ośmiu głównych ginsenoidów jest w nich różna. Na przykład żeńszeń azjatycki zawiera podobne ilości ginsenoidów Rb1 i Rg1, podczas gdy gatunek amerykański ma niewiele Rg1. Rg1 jest stymulantem ośrodkowego układu nerwowego, zwalcza zmęczenie i poprawia sprawność umysłową.
Dla porównania, Rb1 działa uspokajająco na układ nerwowy i ma właściwości przeciw-psychotyczne. Magazyn Phytochemistry podaje, że:
"Ponieważ żeńszeń amerykański zawiera mniej Rg1 niż Rb1, uspokaja on układ nerwowy. Natomiast żeńszeń azjatycki ma działanie bardziej stymulujące."
Jeżeli chodzi o leczenie cukrzycy typu 2, żeńszeń amerykański także wydaje się bardziej obiecujący niż żeńszeń azjatycki, którego efekty są mniej widoczne. Choć pewne badania sugerują, że żeńszeń może być korzystny dla diabetyków, to jednak inne dowodzą, że może on podnosić poziom cukru we krwi.
Tak więc stosowanie żeńszenia w leczeniu cukrzycy zdecydowanie wymaga dalszych badań. Jakie jeszcze korzystne właściwości wykazuje azjatycki żeńszeń? Oto one:
✓ Zdrowie serca: Żeńszeń wykazuje właściwości ochronne dla serca, obniża zbyt wysokie ciśnienie i chroni przed niewydolnością serca. Żeńszeń azjatycki może być tu szczególnie korzystny, gdyż dodatkowo pomaga zachować zdrowy poziom cholesterolu.
Choroby serca to temat, w którym właściwości żeńszenia azjatyckiego i amerykańskiego wymagają dalszych badań, ponieważ każdy z nich ma inne działania na serce.
Niektóre badania sugerują, że żeńszeń azjatycki w typowo zalecanych dawkach podnosi ciśnienie krwi, ale podany w większych dawkach może je obniżać. Osoby z nadciśnieniem powinny więc zachować ostrożność podczas jego stosowania.
|
✓ Choroby neurodegeneracyjne: Istnieją dowody, że żeńszeń azjatycki może mieć właściwości neuroprotekcyjne (utrzymanie homeostazy), przeciwzapalne, przeciwutleniające, antyapoptotyczne i stymulujące układ odpornościowy.
Potencjalnie zioło to może być skuteczne w chorobie Parkinsona, chorobie Alzheimera, chorobie Huntingtona, stwardnieniu rozsianym i innych zaburzeniach neurologicznych.
|
✓ Udar mózgu: Właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne żeńszenia azjatyckiego mogą być wykorzystane jako dobra strategia neuroprotekcyjna w udarze mózgu.
Według badania opublikowanego w Frontiers in Cellular Neuroscience, "może ... zapobiegać śmierci neuronów w wyniku udaru mózgu, zmniejszając tym samym anatomiczne i funkcjonalne uszkodzenia mózgu."
|
✓ Zespół zmęczenia związanego z nowotworem (CRF): CRF jest najczęstszym objawem u pacjentów z rakiem. Osoby, które stosowały doustnie duże dawki żeńszenia azjatyckiego (800 mg dziennie przez 29 dni) zgłaszały zmniejszenie zmęczenia, poprawę jakości życia, apetytu i snu.
|
✓ Rak: Według badań opublikowanych w Alternative Medicine Review "Mechanizmy, dzięki którym żeńszeń azjatycki może odgrywać rolę środka zapobiegawczego i leczącego raka są następujące: łagodzenie uszkodzeń DNA, działanie przeciwzapalne, chemio-prewencja przeciwutleniająca, indukcja apoptozy, hamowanie proliferacji komórek nowotworowych i immunomodulacja.
Badania wykazały zdolność żeńszenia do naprawy i odwracania różnicowania komórkowego w komórkach raka wątroby, czerniaka i gruczolakoraka …
Żeńszeń azjatycki może być pomocny w leczeniu niektórych typów raka, w tym białaczki, czerniaka oraz raka jelita grubego, żołądka, wątroby, nerek, jajników, gruczołu krokowego i raka płuc."
|
✓ Przeziębienie i grypa: Zarówno żeńszeń amerykański jak i azjatycki stymulują układ odpornościowy. W pewnym badaniu osoby przyjmujące po 400 mg żeńszenia azjatyckiego dziennie przez okres 4 miesięcy rzadziej zapadały na przeziębienie, a w przypadku zachorowania, szybciej wracały do zdrowia.
|
✓ Zaburzenia erekcji: Żeńszeń azjatycki może być skuteczny w leczeniu zaburzeń erekcji, a także zwiększać produkcję spermy oraz poprawiać sprawność seksualną.
|
✓ Sprawność umysłowa: Żeńszeń azjatycki wspomaga czujność oraz procesy myślenia i uczenia się.
Według Centrum Medycznego Uniwersytetu Maryland "Wczesne badania wykazują, że żeńszeń azjatycki poprawia sprawność arytmetyczną, koncentrację, pamięć i inne procesy umysłowe."
|
✓ Objawy menopauzy: Istnieją dowody sugerujące, że żeńszeń azjatycki może poprawiać samopoczucie i przynosić ulgę w pewnych objawach menopauzy, takich jak depresja.
|
Zastosowanie żeńszenia syberyjskiego
Jak już wspomniano, żeńszeń syberyjski nie jest w rzeczywistości żeńszeniem, choć często jest z nim mylony. Główne działanie żeńszenia syberyjskiego to wzmacnianie układu odpornościowego oraz poprawa energii i witalności. Jest on także ziołem adaptogennym, które można stosować w okresach napięcia nerwowego i stresu.
Żeńszeń syberyjski wykazuje także właściwości przeciwwirusowe, u osób zarażonych wirusem opryszczki pospolitej typu HSV2, redukował on ilość pęcherzy zapalnych.
Niemiecka Komisja E (grupa ekspertów ds. roślin leczniczych) zatwierdziła żeńszeń syberyjski jako "środek wzmacniający i dodający energii w okresach zmęczenia i słabości lub w problemach z koncentracją. Żeńszeń zalecany jest również w okresie rekonwalescencji."
Jak stosować żeńszeń
Stosowanie żeńszenia u osób dorosłych przez krótki okres czasu uważane jest za całkowicie bezpieczne. Żeńszeń azjatycki najlepiej jest stosować cyklicznie: codziennie przez okres dwóch do trzech tygodni, po czym zaprzestać stosowania na kolejne dwa lub trzy tygodnie.
Wybierając suplement, warto zwrócić uwagę na to, by był to żeńszeń fermentowany, gdyż jest on przyswajany przez organizm łatwiej niż niefermentowany. Żeńszeń azjatycki nie powinien być też obierany ze skóry przed użyciem, jako że nieobrany (tzw. żeńszeń czerwony) zachowuje znacznie więcej związków bioaktywnych.
Choć żeńszeń jest zazwyczaj bezpieczny, to przyjmowany w dużych dawkach może wywoływać nerwowość lub bezsenność. Kobiety w ciąży i karmiące piersią także powinny zachować ostrożność przyjmując żeńszeń, podobnie jak osoby przyjmujące niektóre leki, takie jak:
- Leki na cukrzycę
- Leki rozrzedzające krew, takie jak warfaryna
- Antydepresanty MAOI (inhibitory monoaminooksydazy)
- Leki antypsychotyczne i stymulujące
- Morfina