Według dr Mercoli
Procent tkanki tłuszczowej w ciele jest zazwyczaj miarodajnym wskaźnikiem wiele mówiącym na temat stanu naszego metabolizmu lub jego dysfunkcji, a jej niższy poziom (do pewnej granicy) zazwyczaj kojarzy się z lepszym stanem zdrowia. To wszystko odnosi się jednak do białego tłuszczu (czyli tłuszczu, który gromadzi się tam, gdzie najmniej tego chcemy).
Tłuszcz brązowy częściej występuje u noworodków zwierzęcych (w tym ludzkich), a jego główną funkcją jest generowanie ciepła, co pomaga niemowlętom regulować temperaturę ciała.
I tutaj właśnie fakty zaczynają być ciekawe… Brązowy tłuszcz generuje ciepło spalając kalorie, co jest powodem, dla którego jest on poddawany badaniom jako sposób na odchudzanie i poprawę metabolizmu.
Ponadto najnowsze badania wykazują, że dorośli nie tylko posiadają pewną ilość brązowego tłuszczu, lecz okazuje się, że spełnia on także różne fizjologiczne zadania poza generowaniem ciepła. Naukowcy dopiero zaczynają badać te funkcje.
Brązowy tłuszcz może pomagać w regulowaniu poziomu cukru we krwi
Jedno z najnowszych badań nad brązowym tłuszczem wykazało, że osoby z wyższym jego poziomem mają szybszy metabolizm, lepszą kontrolę stężenia cukru we krwi oraz większą wrażliwość na insulinę. W badaniu tym, siedmiu na 12 uczestników miało "dużą ilość brązowego tłuszczu", a pięcioro z nich miało go niewiele.
Samo w sobie nie daje to jednak żadnych korzyści, ponieważ brązowy tłuszcz musi być aktywowany w celu uzyskania korzystnych wyników. Jednym ze znanych sposobów na jego aktywację jest poddanie się działaniu niskich temperatur. Mężczyźni biorący udział w badaniu przebywali w łagodnie niskiej temperaturze przez około osiem godzin, aby aktywować brązowy tłuszcz.
Osoby z wyższym poziomem tłuszczu brązowego wykazywały szybszy metabolizm spoczynkowy, lepszą wrażliwość na insulinę i przetwarzanie glukozy, co skłoniło naukowców do stwierdzenia, że brązowy tłuszcz może funkcjonować jako tkanka przeciwcukrzycowa u ludzi. Jak zauważył jeden z badaczy:
"Wykazaliśmy, że przebywanie w umiarkowanie niskiej temperaturze zwiększa wydatkowanie energii przez cały organizm, przyspiesza usuwanie glukozy z krwioobiegu i poprawia wrażliwość na insulinę u mężczyzn, którzy mają sporą ilość brązowej tkanki tłuszczowej."
Spadek ilości brązowego tłuszczu może powodować otyłość wieku średniego
Z wiekiem termogeniczna aktywność brązowego tłuszczu zmniejsza się. Podobne zjawisko zaobserwowano w badaniu opublikowanym w FASEB Journal, gdzie myszy, które zostały pozbawione genu zwanego PAFR były znacznie bardziej otyłe niż normalne myszy z grupy kontrolnej.
Gen PAFR jest odpowiedzialny za stany zapalne i transport tłuszczu i uważa się, że jego dezaktywacja powoduje upośledzenie funkcji brązowego tłuszczu, powodując, że myszy stają się otyłe. Ten „spadek” tłuszczu brązowego jest prawdopodobnie głównym powodem, dla którego mamy tendencję do przybierania na wadze wraz z wiekiem. Redaktor naczelny FASEB Journal zauważa:
"Starsi ludzie często narzekają, że muszą pracować nad swoją dietą i aktywnością fizyczną dwa razy bardziej intensywnie niż młodsi ludzie, aby osiągnąć podobne wyniki. Teraz już wiemy dlaczego tak jest: Nasza tkanka tłuszczu brązowego z wiekiem przestaje spełniać swoje zadanie."
Istnieje także rodzaj tłuszczu zwany tłuszczem beżowym; pojęcie to jest czasem używane zamiennie z tłuszczem brązowym. Choć pozornie wydają się one być podobne, bardzo prawdopodobne jest, że spełniają dwie całkowicie różne funkcje w organizmie, co naukowcy dopiero zaczynają badać. Jak donosi Nature Medicine:
"Oczywistym pytaniem jest czy komórki tłuszczu brązowego i beżowego pełnią różne funkcje. Odpowiedź na to pytanie jest wciąż nieznana, gdyż problem ten nie został jeszcze należycie zbadany. Jednakże najnowsze badania sugerują, że w pełni stymulowane adipocydy brązowe i beżowe… mają podobne właściwości termogeniczne.
… Jest wysoce prawdopodobne, że poza termogenezą adipocydy brązowe i beżowe wywołują inny rodzaj specyficznego dla tych komórek działania, które musi dopiero zostać dokładnie zbadane. Beżowe adipocydy mogą na przykład wydzielać pewne substancje, które wpływają na funkcjonowanie WAT [białej tkanki tłuszczowej] lub na metabolizm ustrojowy."
Charakterystyka osób z dużą ilością tłuszczu brązowego
Wiadomo już obecnie, że dosłownie każdy z nas ma w organizmie pewną ilość tkanki tłuszczowej brązowej, lecz niektóre grupy ludzi mają jej więcej niż inne. Im więcej brązowego tłuszczu, czyli im więcej tłuszczu aktywnego, tym lepiej, ponieważ istnieje bezpośredni związek pomiędzy aktywnością brązowej tkanki tłuszczowej a metabolicznymi wskaźnikami dobrego zdrowia. Oto przykłady:
- Szczupłe osoby mają więcej tłuszczu brązowego, niż osoby otyłe
- Ludzie młodzi mają więcej brązowego tłuszczu niż ludzie starsi
- Osoby z normalnym poziomem cukru we krwi mają więcej tłuszczu brązowego niż osoby z podwyższonym poziomem cukru
Kobiety zazwyczaj mają większą ilość brązowej tkanki tłuszczowej niż mężczyźni, a osoby przyjmujące beta-blokery na nadciśnienie mają mniej tłuszczu brązowego. W tym ostatnim przypadku ma to związek z katecholaminami, czyli hormonami uwalnianymi w wyniku naturalnej reakcji “ucieczki lub walki”, które aktywują tłuszcz brązowy, lecz beta-blokery blokują katecholaminy, a tym samym powstrzymują aktywację korzystnego tłuszczu brązowego.
3 naturalne metody na podniesienie poziomu brązowego (i beżowego) tłuszczu
Biorąc pod uwagę wszystkie korzyści, jakie daje tłuszcz brązowy, prawdopodobnie zastanawiasz się, w jaki sposób można podnieść jego poziom.
Naukowcy z ochotą proponują nam medyczne interwencje w celu zwiększenia poziomu brązowej tkanki tłuszczowej, lecz ja zalecałbym ostrożność w szukaniu rozwiązania w pigułce. Zamiast tego polecam wypróbowanie pewnych bezinwazyjnych metod, które w skuteczny sposób zwiększają produkcję brązowej tkanki tłuszczowej i jej aktywację.
1. Przebywanie w chłodzie
Naukowcy wielokrotnie już dowodzili, że można aktywować tłuszcz brązowy u osób dorosłych poprzez poddanie ich niskim temperaturom. W pewnym badaniu zaobserwowano, że mężczyźni spalali więcej kalorii przebywając w chłodzie i tracili wówczas biały tłuszcz, czyli ten odpowiedzialny za otyłość. Jak twierdzą autorzy badania:
"…metabolizm w brązowej tkance tłuszczowej rzeczywiście zostaje przyspieszony, gdy osoby dorosłe przebywają w chłodzie. Możliwe jest, że spalanie kalorii w tłuszczu brązowym może mieć duże znaczenie dla naszego metabolizmu, a co za tym idzie, brak tłuszczu brązowego może powodować naszą skłonność do otyłości…"
Szwedzkie badanie opublikowane w roku 2009 wykazało też, że niskie temperatury zwiększały aktywność brązowego tłuszczu u badanych. Wzrost glukozy wywołany zimnem był aż 15-krotny!
W oparciu o badania na zwierzętach naukowcy oszacowali, że tylko 50 gram brązowego tłuszczu (znacznie mniej niż u ochotników biorących udział w badaniu) może spalać nawet do 20% dziennej dawki kalorii – a nawet więcej, gdy się go do tego “zachęci”.
Tim Ferris, autor The Four-Hour Work Week (Czterogodzinny tydzień pracy), daje następujące wskazówki do wypróbowania w tym zakresie (od najłatwiejszych po prawdziwe wyzwania):
- Umieść okład z lodu na karku i piersiach na około 30 minut dziennie (można to robić na przykład podczas oglądania telewizji)
- Wypij około 500 ml lodowatej wody każdego ranka
- Zimny prysznic
- Zanurzanie w lodowato zimnej wodzie po pas na 10 minut, trzy razy w tygodniu. (Napełnij po prostu wannę wodą i dodaj do niej kostki lodu).
2. Aktywność fizyczna
W jednym z badań na myszach okazało się, że zwierzęta te przetwarzały biały tłuszcz w brązowy dzięki zwykłej aktywności fizycznej. Badanie to, opublikowane w czasopiśmie Disease Models and Mechanism, wykazało, że podczas ćwiczeń mięśnie zwierząt uwalniały enzym zwany iryzyną, który pobudza zmianę komórek białego tłuszczu na tłuszcz brązowy.
Wciąż jednak nie było wiadomo, czy podobnie jest u ludzi… aż do czasu, gdy w roku 2013 podczas dorocznego spotkania Amerykańskiego Towarzystwa Diabetyków przedstawiono wyniki badania, które dowodziło, że zarówno myszy jak i ludzie doświadczają korzystnego „brązowienia” tłuszczu w wyniku aktywności fizycznej. Jeden z badaczy, piszący doktorat w Joslin Diabetes Center, powiedział:
"Nasze wyniki pokazują, że ćwiczenia mają nie tylko korzystny wpływ na mięśnie, lecz także na tkankę tłuszczową… Pewne jest, że kiedy tłuszcz poddawany jest treningowi, staje się bardziej brązowy i bardziej aktywny metabolicznie. Uważamy, że pewne substancje są uwalniane do krwioobiegu ze zdrowej tkanki tłuszczowej, które z kolei mają wpływ na inne tkanki."
3. Melatonina
Przyjmowanie melatoniny stymuluje pojawianie się tłuszczu “beżowego”, co może wyjaśniać dlaczego melatonina pomaga kontrolować masę ciała, a także przynosi inne korzyści metaboliczne. Jak podaje Science Daily:
"Badanie… wykazało, że podawanie melatoniny przez dłuższy czas uwrażliwia termogeniczny mechanizm odpowiedzi na zimno oraz poprawia termogeniczny efekt ćwiczeń, a tym samym stanowi doskonałą terapię przeciw otyłości.
Faktem jest, że jedną z głównych różnic między "beżowym tłuszczem", który pojawia się podczas podawania melatoniny a "białym tłuszczem" jest to, że mitochondria komórek "tłuszczu beżowego" podnoszą poziom białka UCP1 odpowiedzialnego za spalanie kalorii i wytwarzanie ciepła."
Dobrze udowodniony został także fakt, że brak snu powiązany jest z otyłością. Jest bardzo prawdopodobne, że osoby nie mające wystarczającej ilości snu nie produkują odpowiedniej ilości melatoniny.
Zaburzenia poziomu melatoniny wynikłe z braku snu (oraz wystawiania się na światło w nocy) mogą być jedną z przyczyn, dlaczego brak snu prowadzi do otyłości, co ma dalekosiężne skutki, jeśli chodzi o zdrowie.
Prawdopodobnie nie jest rozsądne stosowanie w tym celu suplementów melatoniny, znacznie lepiej jest stymulować produkcję własnej melatoniny, o czym wielokrotnie wspominałem w innych artykułach.
Białka szoku cieplnego i ich związek z sauną
Białka szoku cieplnego (HSP) są wykorzystywane przez komórki organizmu, aby przeciwstawiać się potencjalnie niebezpiecznemu bodźcowi. Kiedy komórka jest wystawiona na nieprzyjazne jej środowisko, w pewnych jej częściach DNA oddziela się i zaczyna odczytywać kod genetyczny w celu produkcji tych białek stresowych. HPS są w zasadzie korzystne, gdyż zapobiegają uszkodzeniom białek i naprawiają je. Białka szoku cieplnego są wywoływane przez ciepło, dlatego właśnie korzystanie z sauny jest tak korzystne dla zdrowia.
Jednak istnieją pewne intrygujące badania wskazujące, że białka szoku cieplnego mogą również być wywoływane przez zimno. W jednym badaniu na zwierzętach przebywanie w niskiej temperaturze wywoływało ekspresję HSP w brązowym tłuszczu, czego implikacje są jeszcze nieznane.
Uważa się, że wywołana zimnem ekspresja białek szoku cieplnego może ułatwiać termogenezę w brązowym tłuszczu, a na znacznie szerszą skalę, że wystawianie organizmu na rozsądne ilości zarówno zimnego, jak i cieplnego stresu może być korzystne dla zdrowia.