Śmiech jest dobrym lekarstwem

Według dr. Mercoli

Wiele badań potwierdza pogląd, że optymizm ma korzystny wpływ na zdrowie. A co ze śmiechem? Rzeczywiście, istnieje wiele dowodów sugerujących, że śmiech jest dobrym lekarstwem, zarówno pod kątem fizycznym, jak i psychicznym.

Badania antropologiczne sugerują, że śmiech i poczucie humoru zależą od genów, a humor historycznie funkcjonował jako „klej społeczny”. Jak zauważono w artykule z 2016 roku pt. „Czy ludzie pierwotni mieli poczucie humoru?”, opublikowanym przez Notre Dame’s Center for Theology, Science, and Human Flourishing:

„Podobnie jak koraliki sygnalizujące, że ich użytkownik jest członkiem społeczności, opowiadanie dowcipów buduje społeczność. Victorowi Borge przypisuje się powiedzenie „śmiech to najkrótsza odległość między dwojgiem ludzi”.

Oprócz dowodów na rozwój ludzkiej mądrości, być może śmiech i poczucie humoru pokazują rosnące wzajemne powiązania między ludzkimi populacjami”.

Śmiech – mechanizm społeczny

Prawdziwy, mimowolny śmiech obejmuje mechanizmy mózgowe (z których wiele pozostaje tajemnicą) i wywołuje nieoczekiwane odczucia i myśli. Kiedy się śmiejesz, może to mieć wpływ na całe ciało – od mimiki i wzorców oddychania po mięśnie ramion i nóg.

Według Provine'a, przeprowadzone przez niego badania sugerują, że czynnikiem wyzwalającym śmiech u większości ludzi niekoniecznie jest żart lub śmieszny film, ale najczęściej inna osoba.

Po obserwowaniu 1200 osób śmiejących się w ich naturalnym środowisku (proces, który określono jako „neuronauka na chodniku”), Provine i jego zespół odkryli, że śmiech wywołany żartem występował tylko w 10–20% przypadków.

W większości przypadków śmiech następował po banalnym lub tylko nieco humorystycznym komentarzu, co sygnalizuje, że jednostka jest ważniejsza niż materiał. W grupie często występowała żartobliwość, a także pozytywne emocje.

Co ciekawe, prawie w połowie przypadków to osoba mówiąca zaczynała się śmiać, w przeciwieństwie do „publiczności”, ale praktycznie cały śmiech miał miejsce w grupie. Jednym z kluczowych powodów, dla których się śmiejemy, może być fakt, że jest to sposób na budowanie więzi z innymi i wzmocnienie relacji.

Śmiech jest zaraźliwy

Powiedzenie „śmiej się, a cały świat będzie śmiał się z tobą” jest czymś więcej niż tylko wyrażeniem: śmiech naprawdę jest zaraźliwy. Dźwięk śmiechu aktywuje regiony w przedczołowym obszarze kory mózgowej, które są zaangażowane w poruszanie mięśniami twarzy tak, aby odpowiadały dźwiękowi. Jak wyjaśniono w artykule Provine'a opublikowanym w Psychology Today:

„Ponieważ nasz śmiech jest pod minimalną świadomą kontrolą, jest spontaniczny i stosunkowo nieocenzurowany. Zaraźliwy śmiech jest fascynującym pokazem Homo sapiens – ssaka społecznego.

Pozbawia nas pozorów kultury i kwestionuje hipotezę, że mamy pełną kontrolę nad naszym zachowaniem. Te zsynchronizowane wybuchy głosowe dają wgląd w neurologiczne korzenie ludzkich zachowań społecznych i mowy…

Niemożliwość oparcia się śmiechowi innych osób ma swoje korzenie w neurologicznym mechanizmie wykrywania śmiechu.

Fakt, że śmiech jest zaraźliwy, podnosi intrygującą możliwość, że ludzie mają słuchowy wykrywacz śmiechu – obwód nerwowy w mózgu, który reaguje wyłącznie na śmiech... Po uruchomieniu detektor śmiechu aktywuje generator śmiechu, obwód neuronowy, który z kolei wywołuje śmiech”.

Uważa się, że śmiech mógł się pojawić, zanim ludzie byli w stanie mówić, jako sposób na wzmocnienie więzi grupowych, ponieważ nawet dzisiaj nasze mózgi są tak przygotowane, aby wywołać u nas uśmiech lub śmiech, gdy słyszymy innych. Co ciekawe, podczas gdy dzieci śmieją się średnio 300 razy dziennie, dorośli śmieją się średnio 17 razy dziennie.

Interesujący jest również charakterystyczny wzór śmiechu. Śmiech rzadko występuje w środku zdania. Zamiast tego śmiech zwykle pojawia się na końcu zdań lub podczas przerwy w mowie, co sugeruje, że język ma pierwszeństwo. Według Provine'a:

„Występowanie śmiechu u mówcy na końcu fraz sugeruje, że umieszczanie śmiechu w mowie reguluje neurologiczny proces oraz że w ekspresję mowy zorientowanej poznawczo i bardziej nasyconą emocjami wokalizację śmiechu zaangażowane są różne regiony mózgu”.

To powiedziawszy, należy wspomnieć, że nie każdy śmiech jest pozytywny lub korzystny. Kiedy śmiech jest okrutny lub śmiejesz się z kogoś, a nie z nim, może to spowodować zerwanie więzi społecznych i poważną szkodę emocjonalną. Okrutny i nieczuły śmiech może być potężnym narzędziem wykluczenia, manipulacji, a nawet kontroli społecznej.

Korzyści zdrowotne wynikające ze śmiechu

Co zatem ujawniają badania naukowe na temat prozdrowotnego wpływu śmiechu? Jak możesz podejrzewać, śmiech jest dobry dla zdrowia serca i układu sercowo-naczyniowego.

W przekrojowym badaniu z 2016 roku dotyczącym chorób sercowo-naczyniowych, które zostało przeprowadzone wśród 20 934 japońskich seniorów, stwierdzono, że nawet po uwzględnieniu czynników zakłócających, takich jak wysokie ciśnienie krwi, waga i depresja, częstość występowania chorób serca wśród osób, które rzadko lub nigdy się nie śmiały, była średnio o 21% wyższa niż wśród osób, które śmiały się codziennie.

Skorygowany wskaźnik rozpowszechnienia udaru mózgu był jeszcze wyższy – aż o 60%. Według autorów badania, wyniki sugerują, że „codzienna częstotliwość śmiechu jest związana z niższym występowaniem chorób sercowo-naczyniowych”, a „związku nie można wyjaśnić innymi czynnikami, takimi jak objawy depresyjne”.

W przeglądzie pt. „Laughter Prescription” opublikowanym w 2009 roku w czasopiśmie Canadian Family Physician, autor – dr William B. Strean -zauważa, że „istnieje kilka dobrych powodów, aby stwierdzić, że śmiech jest skuteczny jako interwencja”. Po pierwsze, praktycznie we wszystkich badaniach dotyczących śmiechu zaobserwowano korzyści. Co więcej, praktycznie nie ma negatywnych skutków ubocznych.

„Wnioski Morse'a dotyczące śmiechu i poczucia humoru w gabinecie stomatologicznym podsumowały dotychczasową literaturę: „Śmiech i poczucie humoru nie są korzystne dla wszystkich, ale ponieważ nie występują negatywne skutki uboczne, powinny być używane... aby zmniejszyć stres i ból oraz przyśpieszyć gojenie” – napisał Strean, dodając:

„Ustalenia wahają się od sugerowania, że oprócz efektu odprężenia śmiech może wywoływać uczucie pocieszenia lub spełnienia, do wykazania, że akt śmiechu może prowadzić do natychmiastowego wzrostu częstości akcji serca, częstości i głębokości oddechów oraz konsumpcji tlenu.

Po tych wzrostach następuje okres rozluźnienia mięśni, z odpowiednim spadkiem częstości akcji serca, częstości oddechów i ciśnienia krwi. Ogólnie rzecz biorąc, argumenty przeciwko używaniu śmiechu jako interwencji wydają się… nadmiernie ostrożne…

Argumenty przemawiające za śmiechem jako interwencją oparte są na praktycznie uniwersalnych pozytywnych wynikach związanych z istniejącymi badaniami nad śmiechem. Chociaż uczeni i praktycy doceniają wartość dalszych badań, większej liczby powtórzeń i identyfikacji szczegółów, częstsze zastosowanie śmiechu jako interwencji wydaje się uzasadnione”.

Według przeglądu Streana, dowody wskazują, że śmiech może przynieść korzyści w następujących obszarach:

„Te i inne raporty stanowią wystarczające uzasadnienie dla tego, co jest oczywiste – śmiech i poczucie humoru są terapeutycznymi sprzymierzeńcami w leczeniu” – napisał Strean. Klinika Mayo i broszura informacyjna z University of Kentucky przytaczają jeszcze więcej szczegółów, wskazując na następujące korzyści płynące ze śmiechu:

Terapia śmiechem

W randomizowanym, kontrolowanym badaniu opublikowanym w 2015 roku dotyczącym wpływu terapii śmiechem na ogólny stan zdrowia stwierdzono, że „śmiech może poprawić ogólny stan zdrowia u osób starszych”.

W tym przypadku uczestnicy grupy eksperymentalnej brali udział w dwóch 90-minutowych sesjach terapii śmiechem tygodniowo przez sześć tygodni. Chociaż nie znaleziono korelacji między terapią a dysfunkcją społeczną lub depresją, zaobserwowano pozytywne efekty w odniesieniu do ogólnego zdrowia, objawów somatycznych, bezsenności i lęku.

Podobnie, przegląd teoretyczny opublikowany w 2016 roku udowodnił, że śmiech jest zdrowym i użytecznym sposobem walki ze stresem i depresją. Korzystny wpływ śmiechu na relacje może również znacznie poprawić jakość życia. Według autorów badania:

„Terapia śmiechem jako niefarmakologiczne leczenie alternatywne, ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i układ odpornościowy. Ponadto terapia śmiechem nie wymaga specjalistycznych przygotowań, takich jak odpowiednie urządzenia i sprzęt, i jest łatwo dostępna i akceptowalna…

Zmniejszając poziom hormonów stresowych we krwi, śmiech może złagodzić skutki stresu. Śmiech obniża poziom kortyzolu, adrenaliny, hormonu wzrostu i kwasu 3,4-dihydrofenylooctowego (głównego katabolitu dopaminy) w surowicy, co wskazuje na odwrócenie reakcji na stres…

Śmiech może zmieniać aktywność dopaminy i serotoniny. Co więcej, endorfiny wydzielane przez śmiech mogą pomóc, gdy ludzie czują się niekomfortowo lub są w depresji… Podsumowując, terapia śmiechem jest skuteczna i wspierana naukowo jako terapia pojedyncza lub uzupełniająca”.

Badanie opublikowane w 2010 roku wykazało, że istnieje wyraźna różnica między humorem a spontanicznym śmiechem, i że rozróżnienie między nimi było konieczne, aby ocenić wyniki wywołane przez sam śmiech. Gdy to zrobiono, dowody (ponownie) potwierdziły, że śmiech przynosi „korzyści fizjologiczne, psychologiczne, społeczne, duchowe i związane z jakością życia” oraz że:

„Skuteczność terapeutyczna śmiechu wynika głównie ze śmiechu spontanicznego (wywołanego przez bodźce zewnętrzne lub pozytywne emocje) i śmiechu wywołanego przez siebie (świadomie), zarówno z humorem, jak i bez niego”.

Śmiałeś się dzisiaj?

Jeśli chodzi o dawkowanie, HelpGuide.org zaleca dzienną dawkę śmiechu trwającego od 10 do 15 minut:

„Pomyśl o tym jak o ćwiczeniu lub śniadaniu i podejmuj świadomy wysiłek, aby znaleźć coś, co Cię rozśmieszy. Znajdź 10–15 minut i zrób coś, co Cię rozbawi. Im bardziej przyzwyczaisz się do śmiechu każdego dnia, tym mniej wysiłku będziesz musiał podjąć, aby go wywołać”.

Co do tego, jak śmiać się więcej każdego dnia, University of Kentucky wymienia kilka sugestii, w tym: