Według dr. Mercoli
Kiedy myślisz o branżach o najgorszym wpływie na środowisko, przychodzą na myśl branże rolne i motoryzacyjne. Jednak sektor farmaceutyczny nie zwracał uwagi na to, w jaki sposób ich procesy produkcyjne wpływają na Ziemię.
Jednak zmieniło to otwierające oczy badanie opublikowane w Journal of Cleaner Production, które ujawniło ślad węglowy światowego przemysłu farmaceutycznego – jest on duży.
Jeden z autorów badania – Lotfi Belkhir – profesor nadzwyczajny i kierownik eko-przedsiębiorczości na McMaster University w Ontario, stwierdził w wywiadzie dla The Conversation: „Rzadko łączy się przemysł farmaceutyczny z obrazami kominów, zanieczyszczeń i szkód dla środowiska… Jednym z natychmiastowych i uderzających rezultatów jest to, że sektor farmaceutyczny jest daleki od bycia zielonym”.
Big Pharma powoduje większe zanieczyszczenie środowiska niż przemysł motoryzacyjny
Z ponad 200 firm tworzących globalny rynek farmaceutyczny tylko 15 zgłosiło swoje bezpośrednie i pośrednie emisje gazów cieplarnianych od 2012 roku. Naukowcy przeanalizowali emisje na podstawie każdego 1 miliona dolarów przychodów w 2015 roku, ponieważ większa firma na ogół powoduje większe zanieczyszczenie niż mniejsza.
Oceniając intensywność emisji, badanie wykazało, że przemysł farmaceutyczny uwalnia 48,55 ton ekwiwalentu dwutlenku węgla (CO2e) na milion dolarów, co przekłada się na około 55% większą emisję niż przemysł motoryzacyjny, który osiągnął 31,4 ton CO2e na milion dolarów w 2015 roku. Według Belkhira:
„Ograniczyliśmy naszą analizę do bezpośrednich emisji generowanych w wyniku działalności spółek oraz do emisji pośrednich generowanych przez energię elektryczną kupowaną przez te firmy od odpowiednich przedsiębiorstw użyteczności publicznej.
Całkowita globalna emisja sektora farmaceutycznego wynosi około 52 megaton CO2e w 2015 roku, czyli więcej niż 46,4 megaton CO2e wytworzonych przez sektor motoryzacyjny w tym samym roku”.
Co więcej, przemysł farmaceutyczny generuje więcej zanieczyszczeń, mimo że jest znacznie mniejszy niż przemysł motoryzacyjny. W badaniu obliczono, że Big Pharma jest o 28% mniejszy, ale o 13% bardziej zanieczyszczający, niż przemysł motoryzacyjny.
Które firmy farmaceutyczne najbardziej zanieczyszczają środowisko?
Istnieją znaczne różnice w tym, jaki stopień zanieczyszczenia powodują różne firmy farmaceutyczne. Eli Lilly, z wynikiem 77,3 ton CO2e na milion, powoduje 5,5 razy większe zanieczyszczenie niż Roche (14 ton CO2e na milion). Procter & Gamble miał także pięciokrotnie wyższą emisję niż Johnson & Johnson – poinformował Belkhir, mimo że mieli podobne przychody i wytwarzali podobne produkty.
Bayer AG stanowi najgorszy przypadek. Emisja firmy wyniosła 189 ton CO2e na milion, co stanowi ponad czterokrotnie większą emisję niż powoduje cały przemysł farmaceutyczny. Belkhir wyjaśnił:
„Próbując wyjaśnić to niewiarygodnie duże odchylenie, stwierdziliśmy, że przychody Bayera pochodzą z produktów farmaceutycznych, sprzętu medycznego i artykułów rolnych. Podczas gdy Bayer raportuje swoje przychody finansowe osobno dla każdego działu, sumuje emisje ze wszystkich działów.
Firma raportuje i śledzi również swoją intensywność emisji pod względem ton CO2e wyprodukowanego na każdą tonę wytwarzanych towarów, na przykład nawozów lub aspiryny. Taki poziom nieprzezroczystości sprawia, że… niemożliwe jest oszacowanie prawdziwego wpływu tego rodzaju firm na środowisko”.
Niebezpieczne ilości antybiotyków zanieczyszczają rzeki na całym świecie
Prezentowane badanie dotyczyło tylko emisji gazów cieplarnianych, ale przemysł farmaceutyczny jest odpowiedzialny również inne rodzaje zanieczyszczenia. W pierwszym globalnym badaniu tego rodzaju, naukowcy z University of York w Anglii zbadali poziom 14 antybiotyków w rzekach w 72 krajach na całym świecie.
Wyniki, które zostały zaprezentowane na dorocznym spotkaniu Society of Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC) w Helsinkach w Finlandii, udowodniły obecność antybiotyków w 65% testowanych miejsc. Najczęściej stosowanym antybiotykiem był trimetoprim – lek powszechnie stosowany w leczeniu infekcji dróg moczowych. Został wykryty w 307 z 711 badanych miejsc.
Tymczasem cyprofloksacyna była lekiem najczęściej znajdowanym na poziomach przekraczających progi bezpieczeństwa; 51 miejsc zawierało potencjalne niebezpieczne ilości cyprofloksacyny. Poziom metronidazolu – antybiotyku często stosowanego w zakażeniach skóry i jamy ustnej – również przekraczał „bezpieczny” próg – nawet 300 razy w jednym miejscu w Bangladeszu.
Oprócz Bangladeszu, do innych obszarów, w których antybiotyki były najczęściej wykrywane na poziomach przekraczających progi bezpieczeństwa, należą Kenia, Ghana, Pakistan i Nigeria. „Badanie ujawniło, że miejsca wysokiego ryzyka zwykle sąsiadowały z systemami oczyszczania ścieków, wysypiskami odpadów lub ścieków oraz w niektórych obszarach zawirowań politycznych, w tym na granicy izraelskiej i palestyńskiej” – zgodnie z komunikatem University of York.
To powiedziawszy, znaczące ilości antybiotyków wykryto również w rzekach w Europie, Ameryce Północnej i Ameryce Południowej, co pokazuje, że zanieczyszczenie jest problemem globalnym. Współautor badania Alistair Boxall – naukowiec zajmujący się środowiskiem na Uniwersytecie w Yorku – zauważył, że zanieczyszczenie dróg wodnych antybiotykami może przyczyniać się do oporności na antybiotyki na całym świecie:
„Wyniki są dość jasne i niepokojące – świadczą o powszechnym zanieczyszczeniu antybiotykami systemów rzecznych na całym świecie. Wielu naukowców i decydentów uznaje teraz rolę środowiska naturalnego w problemie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Dane pokazują, że zanieczyszczenie rzek antybiotykami może być ważnym czynnikiem.
Rozwiązanie problemu będzie ogromnym wyzwaniem i będzie wymagało inwestycji w infrastrukturę do oczyszczania ścieków i odpadów, surowszych regulacji i oczyszczania już zanieczyszczonych miejsc”.
Działalność producentów leków prowadzi do rozwoju superbakterii
Ogromne ilości odpadów farmaceutycznych dostają się do dróg wodnych w pobliżu zakładów produkujących leki i zgodnie z badaniami opublikowanymi w czasopiśmie Infection, skutkują rozwojem patogenów odpornych na wiele leków.
W listopadzie 2016 roku naukowcy z niemieckiego uniwersytetu w Lipsku pobrali próbki wody z „bezpośredniego otoczenia zakładów produkujących leki, otoczenia dwóch oczyszczalni ścieków, rzeki Musi i siedlisk w Hyderabad [Indie Południowe] i pobliskich wiosek”.
Przebadano dwadzieścia osiem miejsc pobierania próbek, a próbki wody przeanalizowano pod kątem 25 farmaceutycznych środków przeciwinfekcyjnych, a także pod kątem patogenów opornych na wiele leków i niektórych genów oporności. Wszystkie próbki były zanieczyszczone środkami przeciwdrobnoustrojowymi, w tym wysokimi stężeniami moksyfloksacyny, worykonazolu i flukonazolu, a także podwyższonymi stężeniami ośmiu innych antybiotyków w kanałach powierzchniowych.
Niektóre próbki zawierały środki przeciwdrobnoustrojowe na poziomie do 5500 razy wyższym, niż wynosi limit ustalony przez przepisy ochrony środowiska. Co więcej, ponad 95% próbek zawierało również bakterie i grzyby oporne na wiele leków.
Naukowcy nazwali to zanieczyszczenie środkami przeciwdrobnoustrojowymi „bezprecedensowymi”, a winą za to obarczyli „niewystarczające gospodarowanie ściekami przez zakłady produkujące leki na dużą skalę, co wydaje się związane z selekcją i rozpowszechnianiem patogenów wytwarzających karbapenemazy”.
Big Pharma niszczy wodę w Indiachs
W 2016 roku organizacja non-profit Changing Markets opublikowała raport pt. „Wpływ zanieczyszczenia farmaceutycznego na społeczności i środowisko w Indiach” w imieniu Nordea Asset Management – dużej firmy inwestycyjnej ze Szwecji.
Według tego raportu problem poważnego zanieczyszczenia wody w Indiach można w znacznym stopniu powiązać z ogólnym „hurtowym” przemysłem farmaceutycznym.
W latach 2010–2015 liczba skażonych dróg wodnych w Indiach wzrosła ponad dwukrotnie, a do 2015 roku ponad połowa rzek tego kraju została zanieczyszczona. Niski koszt produkcji w Indiach spowodował, że wiele firm farmaceutycznych zbudowało swoje siedziby w mieście Hyderabad i wzdłuż wybrzeża Andhra Pradesh. W raporcie stwierdzono, że:
„Społeczne i środowiskowe koszty rozwoju hurtowego przemysłu farmaceutycznego w Hyderabad są wyraźnie widoczne w dzielnicach i wioskach otaczających obszary przemysłowe. Zostały dobrze udokumentowane przez dziesięciolecia.
Jednak reakcja zarówno rządu centralnego, jak i władz państwowych była żałośnie nieodpowiednia, a przez lata nieodpowiedzialni producenci leków cieszyli się swobodą odprowadzania do środowiska ogromnych ilości nieoczyszczonych lub nieodpowiednio przetworzonych odpadów farmaceutycznych.
Ludzie mieszkający i pracujący w pobliżu jednostek produkujących leki w Hyderabad, Visakhapatnam i innych lokalizacjach ponieśli ciężkie konsekwencje. Wpłynęło to na ich środki do utrzymania w postaci śmierci zwierząt gospodarskich i zmniejszyło plony rolne, a także spowodowało uszczerbek na zdrowiu, z doniesieniami o skutkach obejmujących m.in. wyższe wskaźniki aborcji, wady wrodzone i zahamowanie wzrostu u dzieci, a także częstsze występowanie chorób skóry”.
Odporność na antybiotyki rośnie również w Indiach, w których w 2013 roku zmarło 58 000 noworodków z powodu zakażeń lekoopornych. Zanieczyszczenie spowodowane produkcją farmaceutyczną jest uważane za jedną z często pomijanych przyczyn oporności na antybiotyki.
Zanieczyszczenia z przemysłu farmaceutycznego wpływają również na zasoby ryb
Puget Sound, który znajduje się wzdłuż północno-zachodniego wybrzeża Waszyngtonu, jest kolejnym zbiornikiem wodnym zalewanym przez zanieczyszczenia z oczyszczalni ścieków. Wcześniejsze badania przeprowadzone przez US Geological Survey wykazały, że ścieki z oczyszczalni ścieków, które otrzymują absolutorium od producentów leków, miały 10 do 1000 razy wyższe stężenia farmaceutyków niż te, które tego nie robią.
Badanie przeprowadzone przez National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) Fisheries Northwest Fisheries Science Center wykryło również 81 związków chemicznych w wodzie Puget Sound, w tym lek przeciwdepresyjny Prozac i metforminę – lek na cukrzycę.
Następnie naukowcy zbadali ryby rodzime dla Sound (łosoś Chinook i głowacz zbrojny) i wykryli w ich tkankach 42 związki chemiczne, niektóre na poziomie wystarczająco wysokim, aby wpłynąć na wzrost, rozmnażanie i/lub zachowanie. Nie wiadomo, czy spożywanie ryb skażonych tymi lekami stanowi zagrożenie dla ludzi, ale istnieje ryzyko dla samych ryb.
Oddzielne badania powiązały narażenie na metforminę z występowaniem interseksualnych ryb, gdzie samce wykazują oznaki feminizacji. Raport brytyjskiej organizacji charytatywnej ochrony środowiska CHEM Trust dodatkowo podkreślił kwestie zanieczyszczenia farmaceutycznego w życiu morskim.
Zauważono, że na całym świecie wykryto 613 farmaceutyków, ale jest to prawdopodobnie ilość bardzo niedoszacowana, ponieważ analityczne metody wykrywania nie są dostępne dla większości stosowanych leków. Mimo to w raporcie stwierdzono:
- Obecność 23 farmaceutyków w szwedzkich rybach, w tym leki przeciwdepresyjne, środki uspokajające, antybiotyki, środki przeciwbólowe i leki przeciwnowotworowe
- Etynyloestradiol z tabletek antykoncepcyjnych u łososia bałtyckiego
Czy można zmniejszyć zanieczyszczenie generowane przez przemysł farmaceutyczny?
Ograniczenie szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu przez zanieczyszczenia farmaceutyczne jest pilnym globalnym wysiłkiem, ale możesz podjąć małe kroki, aby zmniejszyć zanieczyszczenie farmaceutyczne. Na początek wybieraj ekologiczne produkty pochodzenia zwierzęcego, ponieważ przemysł rolny jest jednym z największych konsumentów leków, takich jak antybiotyki.
Jeśli bierzesz leki, używaj ich tylko wtedy, gdy jest to konieczne i nie spuszczaj nieużywanych lekarstw do toalety ani nie wlewaj ich do kanalizacji. Wiele obszarów oferuje programy przyjmowania leków, które pozwalają pozbywać się leków w wyznaczonych miejscach (na przykład w aptece). Jeśli taki program nie jest dostępny w Twojej okolicy, możesz wyrzucić leki do śmieci.
Zaleca się wyjmowanie tabletek z opakowania, kruszenie ich i zamykanie w plastikowej torbie z wodą i trocinami, ściółką dla kota lub fusami kawy (ma to zniechęcić zwierzęta lub dziecko do spożycia zawartości). Ponadto zainstaluj filtr wody na krany, aby zapewnić czystość wody pitnej.
Jednak ostatecznie to przemysł farmaceutyczny powinien ponosić odpowiedzialność za usuwanie ogromnych ilości zanieczyszczeń, które odprowadzają do środowiska. Według Belkhira: „Uzdrawianie ludzi [wspaniałomyślne stwierdzenie w przypadku większości leków] nie uzasadnia zabijania planety”.