Według dr. Mercoli
Muzyka to potężna forma komunikacji. Przekazuje emocje – często znacznie skuteczniej niż same słowa. Kiedy słyszysz muzykę, aktywacji ulega wiele obszarów w mózgu, w tym jądro półleżące – część mózgu, która uwalnia dopaminę i bierze udział w kształtowaniu oczekiwań.
Aktywowane jest również ciało migdałowate, które bierze udział w przetwarzaniu emocji, oraz kora przedczołowa, która umożliwia abstrakcyjne podejmowanie decyzji. Uwalniane są również niektóre hormony. Między innymi oksytocyna - tzw. hormon „przywiązania", uwalniany podczas interakcji z bliskimi, np. podczas wspólnego śpiewania.
Wielu biologów ewolucyjnych uważa, że muzyka była fundamentem naszej zdolności do funkcjonowania jako ludzie i utrzymywania razem dużych społeczności ludzi, ponieważ muzyka powoduje wytwarzanie oksytocyny, tj. hormonu odpowiadającego za przywiązanie i dzielenie się emocjami, na masową skalę. W ciągu ostatniej dekady naukowcy badający sposoby leczenia demencji i choroby Alzheimera odkryli zalety muzykoterapii. Dokument pt. „Alive Inside” z 2014 roku pokazuje niezwykłe korzyści, jakie muzyka może przynieść dla pacjentów z demencją.
Spersonalizowane listy odtwarzania poprawiają zachowanie i zmniejszają stosowanie leków
Aby ocenić efekty muzykoterapii opisanej w „Alive Inside”, naukowcy wdrożyli program „Muzyka i pamięć” w 98 domach opieki i porównali wyniki z 98 domami opieki bez tego programu.
Oceniane punkty końcowe obejmowały odstawienie leków przeciwpsychotycznych i/lub przeciwlękowych, zmniejszenie ilości negatywnych zachowań i poprawę nastroju. Odkryli, że pacjenci z demencją, którzy słuchali muzyki spersonalizowanej według własnego gustu, w rzeczywistości potrzebowali mniej leków psychotropowych do kontrolowania swojego zachowania. W ciągu sześciu miesięcy:
- Ponad 20 procent pacjentów poddawanych muzykoterapii było w stanie przerwać przyjmowanie leków przeciwpsychotycznych, w porównaniu do średnio 17,6 procent osób w grupie kontrolnej. W domach opieki bez programu muzykoterapii wskaźniki dotyczące przerwania terapii pozostały stałe
- Odsetek mieszkańców ze zmniejszonymi problemami behawioralnymi związanymi z demencją wzrósł z 51 procent do 57 procent; problemy z zachowaniem w grupie kontrolnej pozostały niezmienione
Według Reuters:
„Naukowcy odkryli, że zindywidualizowana muzykoterapia przeznaczona dla domów opieki… nie poprawiała problemów z nastrojem, ale pacjenci, którzy słuchali muzyki dostosowanej do ich gustów i wspomnień, potrzebowali mniej leków przeciwlękowych i przeciwpsychotycznych.
„Choroba Alzheimera i związane z nią demencje mogą powodować agresywne lub inne trudne zachowania, które wpływają na życie ludzi i odbijają się na ich opiekunach” – powiedział główny autor badania – Kali Thomas, który jest adiunktem na Brown University w Providence, Rhode Island. „Uważamy, że znajoma muzyka może mieć działanie uspokajające i może zmniejszyć potrzebę stosowania leków w celu kontrolowania zachowań związanych z demencją”…
Podobne badanie zatytułowane „Classical Connections”, zlecone przez Santa Barbara Chamber Orchestra, miało na celu zbadanie korzyści terapeutycznych płynących z udziału w koncertach muzyki klasycznej w porównaniu do słuchania nagrań. Główna autorka badania – Lori Sunshine – muzykoterapeutka, rozmawiała z pacjentami przed każdym występem i zaraz po nim oraz porównywała ich reakcje w trakcie koncertu z reakcjami na nagrania muzyczne.
Ogólnie rzecz biorąc, wydaje się, że występy na żywo przynoszą jeszcze większe korzyści, w dużej mierze ze względu na zachodzące interakcje społeczne. Co ciekawe, korzyści wykraczają daleko poza zwykłą poprawę nastroju i zachowania. Wygląda na to, że muzyka ma zdolność wyzwalania lub reaktywowania pamięci, a nawet pomaga poprawić mobilność fizyczną.
Jaki rodzaj muzyki wspomaga pamięć?
Niektóre zalety muzyki wydają się być zakorzenione w jej znajomości. Oznacza to, że ulubiona muzyka danej osoby lub utwory, które kojarzą się z ważnymi wydarzeniami, mogą przywołać pamięć tekstów piosenek, powiązane wydarzenie, a nawet odczucia i doświadczenia związane z tym utworem. Powodem jest to, że muzyka silnie aktywuje regiony mózgu zaangażowane w pamięć, takie jak ciało migdałowate – w pewnym sensie odblokowuje wspomnienia dotyczące lub związane z tym konkretnym utworem muzycznym.
„Aktywuje wszystkie cztery ćwiartki mózgu. Więc wszystkie neurony są stymulowane. Mózg jest ożywiony i bardziej aktywowany. Masz więc większą szansę usłyszeć od osoby, która ma problemy z pamięcią, że coś pamięta” – wyjaśniła Sunshine.
Muzyka aktywuje również przyśrodkową korę przedczołową – obszar mózgu za czołem, który uważa się za selektywnie zaangażowany w odzyskiwanie zarówno długo-, jak i krótkoterminowych wspomnień. Jest to jeden z ostatnich obszarów mózgu zanikających u pacjentów z chorobą Alzheimera, co pomaga wyjaśnić, w jaki sposób muzyka może reaktywować wspomnienia nawet u pacjentów z chorobą Alzheimera, która jest najcięższą postacią demencji.
Jak zauważył dr Petr Janata, profesor psychologii na University of California (UC) Davis's Center for Mind and Brain, który zmapował aktywność mózgu u osób słuchających muzyki:
„Wydaje się, że znana muzyka służy jako ścieżka dźwiękowa do filmu mentalnego, który zaczyna się odtwarzać w naszej głowie. Przywołuje wspomnienia konkretnej osoby lub miejsca i nagle możesz zobaczyć twarz tej osoby w swoim umyśle… Teraz widzimy związek między tymi dwiema rzeczami – muzyką i wspomnieniami”.
W poniższym filmie zmarły dr Oliver Sacks, neurolog i autor „Musicophilia: Tales of Music and the Brain”, wyjaśnia, w jaki sposób słuchanie znanej muzyki może umożliwić pacjentom chorym na Alzheimera dostęp do wspomnień, które w innym przypadku stałyby się niedostępne.
Odzyskiwanie poczucia tożsamości
Muzyka może również pomóc ożywić poczucie tożsamości u pacjenta z demencją i pomóc mu w ponownym połączeniu się z członkami rodziny poprzez wspólne wspomnienia. Sukces tej techniki zależy od tego, czy personel pielęgniarski będzie w stanie określić preferencje muzyczne pacjenta, dlatego na wszelki wypadek możesz zapytać swoich starzejących się krewnych o ulubione piosenki (lub przekazać je opiekunom).
To zależy również od poziomu zainteresowania muzyką przez całe życie. Nie musisz być przesadnie muzykalny, aby docenić muzykę emocjonalnie, jak praktycznie wszyscy, ale jak zauważono w World Journal of Psychiatry:
„[Muzykoterapia] nie byłaby odpowiednia dla osoby, która nie doceniała muzyki przed wystąpieniem zaburzeń poznawczych. Oczekuje się dodatniej korelacji między stopniem znaczenia muzyki w życiu człowieka przed wystąpieniem demencji a skutecznością interwencji”.
Muzyka i mózg
Innym filmem dokumentalnym ilustrującym potęgę muzyki i sukces programu Music & Memory wśród pacjentów z demencją jest „Music on the Brain”, produkcji ABC Catalyst. Jak zauważono na stronie Music & Memory:
„Ulubione piosenki wydobywają głębokie wspomnienia, które nie zanikły pomimo demencji, i mogą przywrócić chorych do życia, umożliwiając im znów poczuć się sobą, rozmawiać, nawiązywać kontakty towarzyskie i być świadomymi chwili obecnej… wyniki mogą być wręcz cudowne.”
Celem Music & Memory jest szkolenie specjalistów opieki zdrowotnej w zakresie konfigurowania spersonalizowanych list odtwarzania dla pacjentów z demencją będących pod ich opieką. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie istnieją setki organizacji z certyfikatem Music & Memory. Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę, możesz przekazać darowiznę na rzecz Music & Memory. Możesz także przekazać swoje stare iPody na rzecz tego programu. Wszystkie odtwarzacze muzyki Apple w stanie roboczym są akceptowane.
„Music on the Brain” ilustruje również, w jaki sposób można wykorzystywać muzykę w innych schorzeniach neurologicznych, które nie obejmują demencji. Oprócz aktywowania obszarów związanych z pamięcią, muzyka aktywuje również obszary mózgu kontrolujące ruch – odkrycie, które doprowadziło do tego, że muzyka jest wykorzystywana do pomocy osobom z chorobami takimi jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, udar mózgu i inne zaburzenia neurologiczne.
Nowe badania sugerują, że muzyka może być skuteczną interwencją nielekową w przypadku wyżej wspomnianych chorób. Ludzie, którzy zwykle nie są w stanie kontrolować swoich ruchów, nagle mogą podążać za rytmem piosenki i tańczyć. Muzyka wydaje się zapewniać zewnętrzny rytm, który omija nieprawidłowo działające sygnały w mózgu.
Powstanie medycyny psychoakustycznej
Najprawdopodobniej z pewnością usłyszysz coraz więcej na temat medycyny psychoakustycznej, terminu opisującego praktykę używania dźwięku w celu wpływania na zdrowie fizyczne i psychiczne. Jak zauważono w jednym z artykułów opublikowanych w The Mind Unleashed:
„Praktyka używania dźwięku i częstotliwości w celu wpływania na zdrowie fizyczne i emocjonalne ciała była stosowana od zarania dziejów. Od gregoriańskich śpiewów w kościołach, przez śpiew tybetańskich mnichów, po bębny indiańskie, pieśni i dźwięki były katalizatorem stymulującym zdrowie oraz uzdrawiały ciało i umysł we wszystkich kulturach.
Medycyna psychoakustyczna jest nauką o tym, jak muzyka i dźwięk wpływają na układ nerwowy, psychologicznie i fizjologicznie. Po prostu, bada w jaki sposób dźwięk wpływa na umysł i ciało”.
Podsumowując, częstotliwości dźwięku są wewnętrznym systemem komunikacji mózgu. Różne częstotliwości aktywują różne regiony mózgu, wpływając w ten sposób na neuroprzekaźniki i hormony. Jeśli chodzi o pamięć, oddziałując na obszary mózgu powiązane zarówno z emocjami, jak i pamięcią, muzyka może działać jako tylne drzwi, aby pomóc chorym uzyskać dostęp do wydarzeń z przeszłości, które w przeciwnym razie zostałyby utracone. Według Music & Memory:
„Nawet w przypadku osób z ciężką demencją, muzyka może wywołać głębokie wspomnienia emocjonalne. W przypadku osób cierpiących na Alzheimera, zagrożona jest pamięć dotycząca rzeczy – nazwisk, miejsc [i] faktów – ale wspomnienia z nastoletnich lat mogą być dobrze zachowane. Ulubiona muzyka lub piosenki związane z ważnymi wydarzeniami osobistymi mogą przywołać pamięć tekstów i wrażenia związane z muzyką.
Ulubiona muzyka często uspokaja chaotyczną aktywność mózgu, pozwala słuchaczowi skupić się na chwili obecnej i odzyskać kontakt z innymi. Osoby z demencją, chorobą Parkinsona i innymi chorobami, które uszkadzają chemię mózgu, ponownie łączą się ze światem i zyskują lepszą jakość życia dzięki słuchaniu ulubionych utworów muzycznych”.
Jeśli jesteś opiekunem osoby z demencją, utworzenie dla niej spersonalizowanej listy odtwarzania jest prostym sposobem, aby pomóc jej ponownie połączyć się ze światem zewnętrznym i poczuć się znowu sobą, choćby na chwilę. Na większą skalę, jeśli masz ukochaną osobę w domu opieki, możesz zasugerować, aby w tym domu rozważono zastosowanie zindywidualizowanych list odtwarzania dla wszystkich współmieszkańców. Organizacja Music & Memory może w tym pomóc.
Inne strategie zapobiegania demencji i chorobie Alzheimera
Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, że demencji, w tym chorobie Alzheimera, można w dużej mierze zapobiec poprzez wybory związane ze stylem życia, które mają na celu poprawę funkcji mitochondriów. To dobra wiadomość, ponieważ pokazuje, że masz nad tym kontrolę. Dieta jest najważniejsza, a piękno mojego zoptymalizowanego planu żywieniowego polega na tym, że pomaga zapobiegać i leczyć praktycznie wszystkie przewlekłe choroby zwyrodnieniowe, w tym chorobę Alzheimera.