Według dr. Mercoli
Rozmaryn to wiecznie zielony krzew pochodzący z regionu Morza Śródziemnego, który jest czczony zarówno ze względu na swoje kulinarne, jak i terapeutyczne zastosowania. Jego ostry zapach i smak sprawiają, że jest popularny w kuchni francuskiej, włoskiej i wielu innych. Od wieków był używany jako substancja wzmacniająca pamięć.
Należący do tej samej rodziny co mięta, oregano i bazylia, rozmaryn jest wszechstronnie stosowany zarówno w medycynie, jak i podczas gotowania. Dzięki silnym właściwościom przeciwbakteryjnym i przeciwutleniającym rozmaryn jest często stosowany w celu przedłużenia okresu przechowywania łatwo psującej się żywności, a ekstrakt z rozmarynu jest zatwierdzony w Unii Europejskiej jako naturalny przeciwutleniacz do konserwacji żywności.
Wśród wielu potwierdzonych farmakologicznie zastosowań w medycynie rozmaryn wykazuje działanie przeciwnowotworowe, przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne, a ponadto wyróżnia się również zdolnością do poprawy funkcji poznawczych. Uważa się, że studenci w starożytnej Grecji nosili girlandy z rozmarynu i zjadali jego liście, aby poprawić pamięć w trakcie nauki.
W „Herball” – klasycznej książce na temat roślin napisanej przez angielskiego botanika Johna Gerarda i opublikowanej w 1597 roku, opisano rozmaryn jako „komfort” dla mózgu, roślinę przydatną do poprawy pamięci i zmysłów oraz „szczególnie korzystną w przypadku leczenia dolegliwości głowy i mózgu”. Liczne współczesne badania potwierdzają potencjał rozmarynu do stymulacji mózgu ze względu na zawartość polifenolowych diterpenów, takich jak kwas karnozowy.
Nawet niewielkie ilości rozmarynu poprawiają funkcje poznawcze
Być może najbardziej ekscytującą informacją na temat rozmarynu jest to, że korzyści przynoszą nawet bardzo małe ilości tego zioła, takie jak te, które są wykorzystywane podczas gotowania. W badaniu obejmującym 28 dorosłych osób w średnim wieku 75 lat suszony proszek z liści rozmarynu zmieszano z sokiem pomidorowym w celu zbadania jego wpływu na funkcje poznawcze u osób starszych. Uczestnicy badania otrzymywali sok bez rozmarynu, który służył jako placebo, lub sok z rozmarynem w jednej z poniższych dawek:
- 750 miligramów (mg) (0,15 łyżeczki)
- 1500 mg (0,3 łyżeczki)
- 3000 mg (0,6 łyżeczki)
- 6000 mg (1,2 łyżeczki)
Najniższa dawka doprowadziła do poprawy szybkości pamięci, która może być predyktorem funkcji poznawczych podczas starzenia się. Natomiast najwyższa dawka doprowadziła do upośledzenia pamięci. Sugeruje to, że stosowanie rozmarynu w „kulinarnych” dawkach jest najlepsze dla zdrowia mózgu.
„Podsumowując, proszek z rozmarynu w najbliższej dawce odpowiadającej normalnej konsumpcji wykazał pozytywny wpływ na szybkość pamięci… Wynik wskazuje na zasadność przeprowadzenia badań nad wpływem niskich dawek rozmarynu na pamięć i funkcje poznawcze w dłuższej perspektywie” – zauważyli naukowcy.
Co więcej, uczestnicy badania spożywający rozmaryn w najniższej dawce zgłaszali również „znacznie mniejsze upośledzenie czujności w porównaniu z grupą przyjmującą placebo”, co jak stwierdzili naukowcy „wzmacnia uzyskane wyniki, szczególnie że istnieją badania sugerujące, że nastrój jest podstawowym motorem funkcji poznawczych”.
Rozmaryn chroni mózg przed wolnymi rodnikami
Kwas karnozowy jest jednym z aktywnych składników rozmarynu. Naukowcy uważają, że pomaga chronić mózg, zapobiegając uszkodzeniom powodowanym przez wolne rodniki, które mogą prowadzić do udaru mózgu i stanów neurodegeneracyjnych.
Naukowcy z Iwate University w Japonii odkryli, że kwas karnozowy aktywuje szlak sygnałowy, który chroni komórki mózgowe przed wolnymi rodnikami i jest aktywowany przez uszkodzenia powodowane przez wolne rodniki, co oznacza, że jest nieszkodliwy, dopóki nie będzie potrzebny. Naukowcy szczegółowo opisali ten imponujący proces w czasopiśmie Advances in Experimental Medicine and Biology:
„Kwas karnozowy – jeden z głównych związków fenolowych zawartych w rozmarynie – jest proelektrofilem specyficznie aktywowanym przez stan patologiczny wywołany przez stres oksydacyjny, powodujący jego konwersję z hydrochinonu do chinonu (forma utleniona), zanim aktywuje szlak Keap1 / Nrf2 prowadzący do indukcji genu kodującego element odpowiedzi antyoksydacyjnej (ARE) i genów kodujących białka, które chronią przed stresem oksydacyjnym”.
Diterpeny zawarte w rozmarynie są również znane z hamowania śmierci komórek neuronalnych i mają charakter wielofunkcyjny, oferując neuronalną ochronę przed zapaleniem mózgu i powstawaniem beta amyloidu, który jest związany z chorobą Alzheimera.
Uważa się, że ilość kwasu karnozowego zawarta w suszonych liściach mieści się w zakresie od 1,5% do 2,5%, chociaż zaobserwowano również większe ilości. Na stężenie kwasu karnozowego i innych diterpenów w rozmarynie wpływają czynniki środowiskowe, w tym światło słoneczne i ekspozycja na wodę.
Czy rozmaryn pomaga w zapobieganiu lub leczeniu choroby Alzheimera?
Firmy farmaceutyczne promują stosowanie leków przeciwzapalnych w leczeniu choroby Alzheimera, ale rozmaryn jest naturalnym środkiem, który może być stosowany w tym celu. „Gdyby syntetyczny inhibitor COX-2 mógł zapobiec chorobie Alzheimera, mógłby to zrobić również naturalny inhibitor COX-2” – powiedział zmarły Jim Duke, emerytowany członek American Botanical Council Board of Trustees. Rozmaryn zawiera wiele naturalnych inhibitorów COX-2, w tym:
Apigeniny |
Karwakrol |
Eugenol |
Kwas oleanolowy |
Tymol |
Kwas ursolowy |
W przeglądzie opublikowanym w 2011 roku stwierdzono, że „kwas karnozowy [zawarty w rozmarynie] może chronić przed neurodegeneracją indukowaną przez beta amyloid w hipokampie” oraz zmniejszać obumieranie komórkek w niektórych regionach mózgu.
Możliwe, że związki zawarte w rozmarynie – nie tylko kwas karnozowy, ale również karnozol i kwas rozmarynowy – mogą chronić przed szeregiem zaburzeń neurologicznych, w tym przed rozwojem choroby Alzheimera i innych rodzajów demencji, choroby Parkinsona, epilepsji i migreny. W artykule opublikowanym w Natural Bio-active Compounds, naukowcy zauważyli:
„… R. officinalis L. [rozmaryn] i jego bioaktywne metabolity chronią przed różnymi zaburzeniami neurologicznymi poprzez wpływ na agregację beta-amyloidu (A-β), śmierć komórek neuronalnych, acetylocholinoesterazę (AChE), stany zapalne w układzie nerwowym, aktywność β-sekretazy (BACE-1), status redoks mitochondriów itp.
Opierając się na wielofunkcyjnym działaniu bioaktywnych metabolitów wtórnych, R. officinalis może być świetnym alternatywnym środkiem terapeutycznym stosowanym przeciwko wielu chorobom neurodegeneracyjnym”.
W odniesieniu do migreny, badanie opublikowane w 2013 roku w Food Chemistry wykazało, że rozmaryn był tradycyjnie stosowany w leczeniu bólów głowy z powodu zawartości silnych związków o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych.
Jeśli chcesz użyć olejku rozmarynowego do złagodzenia migreny, dodaj jedną lub dwie krople do filiżanki herbaty, wody lub zupy i wypij ją. Możesz również wymieszać dwie krople olejku rozmarynowego z dwiema kroplami olejku miętowego i łyżeczką oleju kokosowego, aby następnie wmasować uzyskaną mieszaninę olejków w czoło, skronie i kark.
Zdrowi dorośli również mogą skorzystać z wspierających zdrowie mózgu właściwości rozmarynu
Rozmaryn może być również przydatny do poprawy funkcji poznawczych u zdrowych osób dorosłych. W jednym z badań, osiem zdrowych osób dorosłych spożywało 250 mililitrów (8,4 uncji) wody rozmarynowej lub zwykłej wody mineralnej. Następnie uczestnicy badania zostali poproszeni o wykonanie szeregu zadań poznawczych.
Zauważono wiele statystycznie istotnych korzystnych efektów u osób pijących wodę rozmarynową, w tym zwiększone poziomy odtlenionej krwi w mózgu, co wskazuje, że rozmaryn może ułatwiać pobieranie tlenu w czasie wykonywania zadań angażujących funkcje poznawcze – zupełnie nowe odkrycie.
Ponadto u osób, które spożywały rozmaryn, zaobserwowano średni 15% wzrost wydajności wykonywania zadań związanych z pamięcią roboczą w porównaniu z grupą placebo. Korzyści zostały opisane jako podobne do wcześniej opisanych korzyści uzyskanych przez wdychanie aromatu olejku rozmarynowego. Autor badania, Mark Moss z Uniwersytetu Northumbria w Wielkiej Brytanii, skomentował:
„Rozmaryn oferuje wiele interesujących możliwych zastosowań prozdrowotnych – od właściwości przeciwutleniających i przeciwdrobnoustrojowych po ochronny wpływ na wątrobę i działanie przeciwnowotworowe…
Wyniki tych badań pokazują, że dzięki spożyciu… wody rozmarynowej nastąpiła istotna statystycznie poprawa funkcji pamięci. Uważam, że pojedyncze dawki działają jak turbodoładowanie dla mózgu”.
Nawet wdychanie zapachu rozmarynu może poprawić funkcje poznawcze
Jeśli nie lubisz smaku rozmarynu, nadal możesz uzyskać wyżej opisane korzyści, po prostu wdychając jego zapach. W badaniu obejmującym 144 osoby zaobserwowano, że wdychanie olejku rozmarynowego prowadziło do znacznego zwiększenia wydajności jakości pamięci i wtórnych czynników pamięci.
Za charakterystyczny zapach rozmarynu odpowiada zawartość 1,8-cyneolu, który występuje również w liściach laurowych, piołunie, szałwii i eukaliptusie. Możliwe, że 1,8-cyneol – popularny monoterpen występujący w wielu olejkach eterycznych – jest odpowiedzialny za niektóre korzyści wynikające ze wdychania aromatu rozmarynu, ponieważ został powiązany ze zwiększeniem wydajności wykonywania zadań poznawczych.
Kiedy 20 ochotników rozwiązało serię problemów matematycznych i innych zadań poznawczych podczas przebywania w kabinie z rozproszonym aromatem rozmarynu, ich wydajność była większa w przypadku osób o wyższych stężeniach 1,8-cyneolu, które zostały zmierzone poprzez badanie krwi. W przypadku większych stężeń 1,8-cyneolu poprawie uległy zarówno szybkość, jak i dokładność wykonywania zadań poznawczych.
„Te odkrycia sugerują, że związki wchłaniane poprez wąchanie rozmarynu wpływają na funkcje poznawcze i stan subiektywny poprzez różne ścieżki neurochemiczne” – wyjaśnili naukowcy, w tym Moss.
Małe badanie opublikowane w 2009 roku wykazało również, że 28-dniowa aromaterapia z użyciem olejków eterycznych z rozmarynu, cytryny, lawendy i pomarańczy poprawiła funkcje poznawcze, szczególnie u pacjentów z chorobą Alzheimera, bez skutków ubocznych.
Do czego jeszcze służy rozmaryn?
Poza korzystnym wpływe na mózg, rozmaryn oferuje również szereg dodatkowych korzyści, które dotyczą całego ciała. To potężne zioło wspiera zdrowie serca, w tym poprawia stan po zawale serca, jednocześnie korzystnie wpływając na masę ciała i dyslipidemię. Rozmaryn oferuje również właściwości przeciwbólowe, wspiera walkę z infekcją, jednocześnie chroniąc wątrobę, hamując proliferację komórek nowotworowych, a nawet zmniejsza stres i lęk.
Według recenzji opublikowanej w Journal of Biomedical Science, rozmaryn „kontroluje zaburzenia fizjologiczne na takim samym, a nawet lepszym poziomie niż konwencjonalne leki”. Chociaż rozmaryn można znaleźć w różnych formach – od ekstraktów i suplementów po herbaty i olejki eteryczne – jednym z najlepszych sposobów na czerpanie korzyści z tej wieloletniej rośliny jest jej uprawa we własnym ogrodzie. Dzięki temu zawsze będziesz mieć dostęp do świeżego rozmarynu, zwłaszcza gdy będziesz go potrzebować.
Na szczęście rozmaryn jest łatwy w uprawie i dobrze rośnie. W cieplejszym klimacie rośnie szybciej, więc należy sadzić rośliny w odległości co najmniej 3 stóp (1 m) od siebie, aby zapewnić im wystarczająco dużo miejsca na wzrost. Jeśli mieszkasz na północy, gdzie często występują temperatury poniżej 15 stopni F (-9oC), rozmaryn należy uprawiać w doniczce i trzymać go do domu w miesiącach zimowych.
Podczas zbioru rozmarynu wycinaj delikatne pędy, które nie są zdrewniałe, ponieważ najlepiej nadają się do gotowania. Po wyschnięciu łodyg wystarczy po prostu oderwać liście, przesuwając palcami wzdłuż łodygi. Zachęcam do używania rozmarynu podczas gotowania oraz do rozproszenia olejku eterycznego w całym domu, zwłaszcza gdy czujesz, że potrzebujesz wzmocnienia mózgu.