Według dr. Mercoli
Szacuje się, że do 2050 roku 80 milionów Amerykanów będzie w wieku co najmniej 65, co sprawia, że dbanie o zdrowie mózgu ma ogromne znaczenie. Wiadomo, że czynniki związane ze stylem życia, w tym spożycie alkoholu, chronią mózg lub go uszkadzają.
Chociaż niektóre badania sugerują, że spożywanie wina może korzystnie wpływać na zdrowie serca, a nawet wykazuje właściwości neuroprotekcyjne, liczne badania wykazały, że codzienne spożywanie alkoholu ma szkodliwy wpływ na mózg.
Przewlekłe nadmierne spożywanie alkoholu, zwane „nadużywaniem alkoholu”, powoduje dysfunkcję neuronalną i uszkodzenie mózgu. Jednak nawet picie 1 grama alkoholu dziennie wystarczy, aby przyspieszyć starzenie mózgu, co wykazano w jednym z największych badań dotyczących powiązania alkoholu ze starzeniem mózgu, jakie kiedykolwiek przeprowadzono.
Codzienne picie alkoholu przyspiesza strukturalne starzenie się mózgu
Naukowcy z University of Southern California przeanalizowali 17 308 skanów ludzkiego mózgu osób w wieku od 45,2 do 80,7 lat. Zaobserwowano, że w przypadku częstego lub codziennego picia alkoholu, spożycie każdego dodatkowego grama alkoholu było związane ze wzrostem względnego wieku mózgu (RBA) o 0,02 lat (7,5 dnia). RBA jest miarą wieku mózgu danej osoby w stosunku do rówieśników obliczaną na podstawie anatomicznych pomiarów całego mózgu.
Jeden gram alkoholu to 0,035 uncji, a większość ludzi pijących alkohol spożywa co najmniej 1 uncję, co odpowiada około 29 gramom – ilości, która zwiększyłaby RBA o 0,58 roku (211,5 dnia).
„Nasze analizy częstotliwości spożycia alkoholu i RBA wykazały, że osoby, które piły codziennie lub prawie codziennie, miały znacznie wyższy poziom RBA w porównaniu z osobami, które piły rzadziej. Nasze odkrycie było zgodne z wcześniejszymi badaniami, które wykazały, że duże spożycie alkoholu było szkodliwe dla mózgu – napisali naukowcy.
Możliwe, że codzienne lub prawie codzienne picie alkoholu jest częścią problemu, ponieważ badanie nie wykazało znaczącej różnicy w RBA wśród osób, które piły rzadziej lub powstrzymywały się od picia alkoholu. Co najmniej jedno badanie wykazało również, że lekkie lub umiarkowane spożycie alkoholu, zwłaszcza wina, było związane z większą całkowitą objętością mózgu, co sugeruje, że jest to potencjalnie korzystne dla starzenia się mózgu.
To powiedziawszy, regularne i nadmierne spożywanie alkoholu ma szkodliwy wpływ na zdrowie mózgu – może powodować utratę istoty białej i neuronów oraz prowadzić do zmniejszenia objętości mózgu. Jest to szczególnie niepokojące, ponieważ w ostatnich dziesięcioleciach doszło do bezprecedensowego wzrostu spożycia alkoholu, nadmiernego spożywania alkoholu i zaburzeń związanych z używaniem alkoholu (alkoholizm).
1 na 8 Amerykanów ma problemy z alkoholem
Badanie opublikowane w JAMA Psychiatry wykazało, że w okresie od 2001/2002 do 2012/2013, 30% więcej Amerykanów nadużywało alkoholu. Badanie obejmowało dane 79 402 Amerykanów i wykazało statystycznie istotny wzrost spożycia alkoholu we wszystkich grupach socjodemograficznych.
Największy wzrost spożycia alkoholu zaobserwowano wśród osób nadużywających alkoholu; liczba osób, u których zdiagnozowano alkoholizm, wzrosła o 49% w okresie badania i szacuje się, że 12,7%, czyli 1 na 8 Amerykanów ma problemy z alkoholem.
Ogółem liczba osób, które deklarowały picie alkoholu (w dowolnej ilości) wzrosła wśród Amerykanów z 65% do prawie 73%. Około jedna trzecia z nich spożywa nadmierne ilości alkoholu, co zostało zdefiniowane jako 5 i więcej standardowych drinków w przypadku mężczyzn lub 4 i więcej standardowych drinków w przypadku kobiet przynajmniej raz w tygodniu. Jednak wśród kobiet ten rodzaj upijania się wzrósł w badanym okresie o prawie 58%.
Wraz ze wzrostem intensywnego spożycia alkoholu zrozumienie jego wpływu na pogorszenie funkcji poznawczych i choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera, będzie miało kluczowe znaczenie dla zdrowia publicznego.
Jak nadużywanie alkoholu wpływa na mózg?
Przegląd opublikowany w 2019 roku w Frontiers in Neuroscience dotyczył złożonej zależności między spożywaniem alkoholu a pogorszeniem funkcji poznawczych. Zaobserwowano, że przewlekłe nadużywanie alkoholu prowadzi do „zmian w strukturze neuronalnej spowodowanych złożonymi neuroadaptacjami w mózgu”. Według naukowców:
„Ogólnie rzecz biorąc, przewlekłe spożywanie alkoholu prowadzi do zwyrodnienia rdzenia kręgowego i obwodowego układu nerwowego, a także do niedożywienia komórek mózgowych z powodu zmian w metabolizmie oraz braku kwasu foliowego i tiaminy.
Nadużywanie alkoholu ma również poważny wpływ na układ dopaminergiczny, ponieważ wielokrotne spożywanie alkoholu zwiększa tolerancję i obniża poziom podniecenia, przez co osoby uzależnione przyjmują coraz wyższe dawki, aby stymulować układ nagrody”.
Z kolei zwiększanie dawki alkoholu może prowadzić do zapalenia układu nerwowego i śmierci nerwowej, a przewlekłe nadużywanie alkoholu wiąże się z utratą istoty szarej i przyspieszonymi efektami związanymi z procesem starzenia. Co więcej, naukowcy zauważyli: „Możliwe jest nawet zidentyfikowanie alkoholików na podstawie skanów MRI przedstawiających ich układ kontroli wykonawczej i układ nagrody”.
Demencja alkoholowa (ARD) może również wystąpić w wyniku przewlekłego, intensywnego spożywania alkoholu, prowadząc do objawów, takich jak deficyty poznawcze oraz problemy z życiem zawodowym i relacjami społecznymi. Może również prowadzić do zwyrodnienia i demielinizacji ciała modzelowatego w mózgu, co jest cechą charakterystyczną choroby Marchiafava-Bignami – postępującej choroby neurologicznej związanej z alkoholizmem.
Spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko choroby Alzheimera i zmniejsza objętość mózgu
Badania opublikowane w Journal of Neuroinflammation ujawniły, że upijanie się lub nadmierne spożywanie alkoholu zwiększa prawdopodobieństwo gromadzenia się w mózgu szkodliwych białek beta-amyloidu, przyczyniając się do rozwoju choroby Alzheimera.
Badanie skupiło się na szczurzych komórkach mikrogleju, które są komórkami układu odpornościowego występującymi w mózgu i rdzeniu kręgowym. Mikroglej aktywnie usuwa białka beta-amyloidu w procesie znanym jako fagocytoza. Naukowcy wystawili komórki mikrogleju na działanie alkoholu (na poziomie porównywalnym do tego, który występuje u osób pijących duże ilości alkoholu), cytokin prozapalnych lub kombinacji alkoholu i cytokin przez 24 godziny.
W wyniku ekspozycji na alkohol zaobserwowano zmiany w ekspresji ponad 300 genów, podczas gdy ekspozycja na cytokiny spowodowała zmiany w ekspresji ponad 3000 genów, a łączna ekspozycja na alkohol i cytokiny spowodowała zmiany w ekspresji ponad 3500 genów. Wiele genów, których ekspresja uległa zmianie, było zaangażowanych w fagocytozę i regulację stanu zapalnego.
Warto zauważyć, że alkohol również wpływał na zdolność mikrogleju do fagocytozy, zmniejszając ją o około 15% po godzinie ekspozycji. Chociaż testy przeprowadzono na izolowanych komórkach szczurów, co oznacza, że w rzeczywistości spożycie alkoholu u ludzi może prowadzić do innego wyniku, naukowcy sugerują, że alkohol może utrudniać zdolność mikrogleju do usuwania beta-amyloidu.
Nadużywanie alkoholu jest szkodliwe dla mózgu nawet w przypadku osób starszych, ponieważ u osób z zaburzeniami związanymi z nadużywaniem alkoholu zaobserwowano zmniejszenie objętości mózgu, które było szczególnie wyraźne u osób w wieku 65 lat i starszych. Ponadto obserwowano je nawet u osób, u których zaburzenia związane z nadużywaniem alkoholu wystąpiły w późniejszym wieku.
Dr Edith V. Sullivan ze Stanford University School of Medicine, która kierowała badaniami, powiedziała w wywiadzie dla National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism:
„To, co było szczególnie uderzające w naszym badaniu, to przyspieszone starzenie się struktury mózgu, co było szczególnie widoczne w korze czołowej. Nawet osoby, u których wystąpił ciężki AUD w starszym wieku, doświadczyły przyśpieszenia starzenia… Na tej postawie można stwierdzić, że starość nie chroni przed rozwojem deficytów objętości mózgu związanych z AUD”.
Alkohol wpływa również na zdrowie serca, co z kolei ma wpływ na mózg
Istnieje również złożona zależność między spożyciem alkoholu, zdrowiem serca i mózgu. Nadmierne spożycie alkoholu szkodzi zdrowiu serca, co z kolei wpływa na zdolności poznawcze. Z drugiej strony, poprawa zdrowia serca może poprawić plastyczność mózgu i prowadzić do lepszego funkcjonowania neurokognitywnego.
Dlatego też spożywanie dużych ilości alkoholu powoduje nie tylko bezpośrednie uszkodzenie mózgu, ale również pośrednie, poprzez uszkodzenie układu sercowo-naczyniowego. Według Frontiers in Neuroscience:
„Zakłada się, że inteligencja i funkcje wykonawcze ulegają poprawie wraz ze wzrostem aktywności fizycznej i wzmocnieniem układu sercowo-naczyniowego, ponieważ osoby bardziej aktywne fizycznie mają ogólnie mniejsze ryzyko chorób.
Jest to związane z pozytywnym związkiem między funkcjami krążeniowo-oddechowymi i zdolnościami poznawczymi. Zgodnie z tym, pogorszenie czynności płuc wiąże się z upośledzeniem pamięci i uwagi. Stwierdzono, że tiamina jest substancją, pełniącą kluczową rolę w tym przypadku, ponieważ przewlekłe nadużywanie alkoholu powoduje jej niedobór, co prowadzi do uszkodzeń układu sercowo-naczyniowego”.
Czy można złagodzić uszkodzenia mózgu spowodowane spożyciem alkoholu?
Najlepszym sposobem uniknięcia uszkodzenia mózgu spowodowanego alkoholem jest powstrzymanie się od jego picia, szczególnie nadmiernego. Jednak w przypadku nadmiernego spożycia alkoholu pomocne może być przyjęcie odpowiedniej dawki dinukleotydu nikotynamidoadeninowy (NAD) (którego dietetycznym prekursorem jest niacyna, czyli witamina B3).
Alkoholicy są narażeni na niedobór niacyny, zarówno ze względu na zmniejszenie spożycia niacyny w diecie, jak i na zakłócanie konwersji tryptofanu do NAD. Małe dawki NAD (nie uwalniane w czasie) mogą być niezwykle pomocne w przypadku leczenia uzależnienia alkoholowego.
Zabieg pomaga ograniczyć głód alkoholowy, odtruć organizm, wypłukać alkohol (lub inne narkotyki) z ustroju i łagodzi objawy odstawienia. Jako silny przeciwutleniacz, NAD pomaga wytwarzać energię w mitochondriach komórek, a także zwiększa syntezę neuroprzekaźników w mózgu.
Co więcej, jest uważany za ważną strategię terapeutyczną, która pomaga utrzymać optymalne funkcjonowanie mózgu, a być może nawet leczy chorobę Alzheimera. N-acetylocysteina (NAC) – forma aminokwasu cysteiny – jest kolejnym użytecznym narzędziem, ponieważ wiadomo, że zmniejsza spożycie alkoholu i objawy odstawienia u gryzoni oraz zmniejsza apetyt u ludzi.
W badaniu obejmującym osoby, które piły średnio jednego drinka w tygodniu (lub piły przez 0,3 dnia w miesiącu), NAC zwiększył prawdopodobieństwo abstynencji alkoholowej i liczbę spożywanych napojów alkoholowych w ciągu tygodnia. NAC jest również korzystny dla funkcji mózgu, ponieważ może zmniejszyć poziom uszkodzeń oksydacyjnych poprzez ochronę funkcji mitochondriów, a tym samym zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera, szczególnie w połączeniu z kwasem liponowym (LA).
Aktywność fizyczna pomaga zmniejszyć spożycie alkoholu i chroni zdrowie mózgu
Aktywność fizyczna może pomóc złagodzić niektóre szkody dla mózgu związane ze spożywaniem alkoholu. W artykule opublikowanym w Alcoholism: Clinical & Experimental Research, naukowcy napisali:
„Przewlekłe nadużywanie alkoholu wiąże się z wieloma szkodliwymi konsekwencjami neurobiologicznymi, w tym utratą istoty szarej, uszkodzeniem istoty białej (WM) oraz upośledzeniem funkcji poznawczych i motorycznych.
Wykazano, że ćwiczenia aerobowe spowalniają pogorszenie funkcji poznawczych i zmniejszają negatywne zmiany neuronalne wynikające z normalnego starzenia się i kilku chorób. Możliwe, że ćwiczenia fizyczne mogą również zapobiegać lub naprawiać uszkodzenia neurologiczne związane z alkoholem”.
Rzeczywiście, badanie wykazało, że osoby pijące regularnie, ale które regularnie ćwiczą, mają mniejsze uszkodzenia istoty białej w mózgu w porównaniu z osobami, które ćwiczą rzadko lub nigdy. Istota biała jest uważana za „okablowanie” systemu komunikacyjnego mózgu i wiadomo, że jej jakość spada wraz z wiekiem i intensywnym spożyciem alkoholu.
Nawet wśród alkoholików, w przypadku osób, które uprawiały umiarkowanie intensywny wysiłek fizyczny przez co najmniej 2,5 godziny tygodniowo, zaobserwowano znaczne zmniejszenie biologicznego wpływu spożycia alkoholu, w tym zmniejszenie ryzyka rozwoju niektórych nowotworów i ryzyka zgonu z jakiejkolwiek przyczyny związanego z piciem alkoholu.
Aktywność fizyczna jest potężnym narzędziem warunkującym zdrowie mózgu, co jest jednym z powodów, dla których zaleca się regularne wykonywanie ćwiczeń, niezależnie od spożycia alkoholu. Ostatecznie jednak badania coraz jaśniej pokazują, że ograniczenie spożycia alkoholu jest kluczowe dla zachowania funkcji poznawczych.