Według dr. Mercoli
Paracetamol, znany pod nazwami handlowymi Apap i Panadol, jest najczęściej stosowanym środkiem przeciwbólowym w USA, przyjmowanym co tydzień przez ponad 50 milionów Amerykanów1. Większość nie zastanawia się dwa razy przed przyjęciem kilku tabletek paracetamolu, aby złagodzić ból głowy lub inne drobne dolegliwości, uważając, że jest to stosunkowo bezpieczny lek dostępny bez recepty.
Jednak nawet stosowanie paracetamolu wiąże się z ryzykiem. Ryzyko związane z uszkodzeniem wątroby zostało dobrze poznane, ale okazuje się, że paracetamol powoduje jeszcze inne niezamierzone skutki w organizmie – skutki, które mogą wpływać na zachowanie, emocje i procesy psychiczne. Podsumowując, jeśli nie musisz używać paracetamolu, nie rób tego – najlepiej unikać stosowania tego leku, chyba że jest to absolutnie konieczne.
Paracetamol wpływa na podejmowanie ryzyka
Paracetamol, który znajduje się w ponad 600 lekach, jest co tydzień używany przez 23% populacji USA, głównie ze względu na jego działanie zmniejszające ból i gorączkę. Jednak wraz ze stępieniem bólu może również osłabiać reakcję na ryzyko, tak że osoby go stosujące stają się bardziej skłonne do podejmowania ryzykownych decyzji podczas stosowania leku.
Naukowcy z Ohio State University zwerbowali 189 studentów do udziału w badaniu, w którym podano im 1000 miligramów (mg) paracetamolu lub placebo, a następnie, gdy lek zaczął działać, poproszono ich o ocenę ryzyka różnych działań w skali od 1 do 7.
Osoby, które przyjmowały paracetamol, oceniały czynności, takie jak samotne powroty do domu w nocy w niebezpiecznej okolicy lub skoki na bungee, jako mniej ryzykowne niż osoby, które przyjmowały placebo. W innym badaniu prowadzonym przez tych samych badaczy studenci studiów licencjackich wzięli udział w teście mierzącym zachowania ryzykowne.
Badanie obejmowało kliknięcie przycisku, aby nadmuchać balon na komputerze. Gdy balon został nadmuchany, uczestnik badania został nagradzany pieniędzmi, ale jeśli balon zrobił się zbyt duży i pękł, uczestnik tracił wszystko. Uczniowie, którzy przyjmowali paracetamol, częściej nadmiernie pompowali balon i mieli więcej przypadków pęknięcia balona niż uczniowie, którzy nie przyjmowali leku.
„Uczestnicy badania z awersją do ryzyka, szybciej decydowali się na wypłatę pieniędzy, ponieważ nie chcieli, aby balon pękł, co by spowodowało stratę wszystkich pieniędzy” – powiedział współautor badania Baldin Way. „Natomiast osoby przyjmujące paracetamol prawdopodobnie odczuwały mniejszy niepokój i mniej negatywnych emocji związanych z powiększaniem się i wielkością balonu oraz możliwością jego pęknięcia”.
Podejmowanie większego ryzyka w teście laboratoryjnym wiąże się również ze zwiększonym podejmowaniem ryzyka poza laboratorium, w tym z jazdą bez pasów, zażywaniem narkotyków, nadużywaniem alkoholu oraz kradzieżą. To właśnie niepokoi naukowców, zwłaszcza biorąc pod uwagę powszechne stosowanie paracetamolu.
„Paracetamol wydaje się zmniejszać negatywne emocje związane z ryzykownymi działaniami – osoby go zażywające po prostu nie czują takiego strachu” – powiedział Way. „Ponieważ prawie 25% populacji w USA co tydzień przyjmuje paracetamol, zmniejszone postrzeganie i zwiększone podejmowanie ryzyka mogą mieć istotny wpływ na społeczeństwo”.
Paracetamol osłabia odczuwanie pozytywnych i negatywnych emocji
Jeśli bierzesz paracetamol, spodziewasz się, że uśmierzy on Twój fizyczny ból, ale może również stępić Twoje emocje, zarówno te pozytywne, jak i negatywne. Seria badań, przeprowadzonych przez Way i współpracowników, obejmowała pokazanie studentom 40 zdjęć mających wywołać pozytywne, neutralne lub negatywne emocje. Na 60 minut przed obejrzeniem zdjęć uczniom podano 1000 mg paracetamolu lub placebo.
Uczniowie zostali poproszeni o ocenę zdjęć w skali od -5 (skrajnie negatywne) do +5 (skrajnie pozytywne), a także o ocenę emocji wywołanych przez to zdjęcie. Osoby, którym podano paracetamol, ocenili zdjęcia jako mniej ekstremalne w odniesieniu do każdego końca spektrum, a także mieli bardziej neutralne reakcje emocjonalne.
„Osoby, które przyjmowały paracetamol, nie odczuwali tych samych emocji, co osoby, które otrzymały placebo” – powiedział Way w komunikacie prasowym. Następnie przeprowadzono podobne badanie, prosząc uczestników o ocenę nie tylko emocjonalnej zawartości zdjęć, ale także tego, ile niebieskiego koloru jest na zdjęciu. Próbowali ustalić, czy paracetamol wpływa na percepcję, która nie miała charakteru emocjonalnego.
Ponownie, uczestnicy, którzy przyjmowali paracetamol, mieli znacznie stępione reakcje emocjonalne, ale ocena ilości niebieskiego koloru na zdjęciach była podobna w obu grupach. Sugeruje to, że paracetamol wpływa na oceny emocjonalne, ale nie na oceny ilościowe, takie jak ilość koloru.
Paracetamol jest „zabójcą empatii”
Paracetamol jest nie tylko środkiem przeciwbólowym, ale także „zabójcą empatii” – napisali Way i współpracownicy w badaniu opublikowanym w 2016 roku w Social Cognitive and Affective Neuroscience. Empatia, czyli umiejętność postawienia się na miejscu innej osoby oraz zrozumienia jej uczuć i punktu widzenia, to cecha charakteru, która przynosi korzyści społeczeństwu i jednostkom na wiele sposobów.
Osoby, które odczuwają empatię w przypadku bólu i cierpienia innych, mogą na przykład wywoływać działania prospołeczne lub powstrzymywać agresywne zachowania. Wiadomo również, że kiedy ludzie obserwują, jak inni doświadczają bólu, aktywowane są u nich te same obszary mózgu, które aktywują się w odpowiedzi na ból fizyczny. Sugeruje to, że empatia w przypadku bólu może mieć podobne procesy nerwowe i psychologiczne, jak doświadczenie bólu fizycznego.
Po raz kolejny Way i współpracownicy przeprowadzili serię badań, aby porównać reakcje badanych na ból fizyczny lub społeczny innych osób. Po tym jak uczestnicy badania otrzymalo paracetamol lub placebo, czytali scenariusze dotyczące bólu innej osoby, obserwowali ostracyzm w laboratorium lub byli świadkami wystawiania innych uczestników na bolesny hałas.
Osoby, które otrzymały paracetamol, miały znacznie mniej empatycznych odpowiedzi w porównaniu z osobami, które otrzymały placebo. Naukowcy wyjaśnili:
„Zgodnie z hipotezą, paracetamol zmniejszał poziom empatii w odpowiedzi na ból innych osób. Paracetamol zmniejszył również nieprzyjemność hałasu doświadczanego przez uczestników, który pośredniczył we wpływie paracetamolu na poziom empatii.
Wszystkie te odkrycia sugerują, że paracetamol – fizyczny środek przeciwbólowy – zmniejsza poziom empatii w odpowiedzi na ból innych osób i zapewnia nowe spojrzenie na neurochemiczne podstawy empatii. Ponieważ empatia reguluje zachowania prospołeczne i antyspołeczne, to zmniejszenie poziomu empatii wywołane lekami budzi obawy o szersze społeczne skutki uboczne paracetamolu…”
Przyjmowanie paracetamolu zmniejsza ból spowodowany odrzuceniem społecznym
Ból spowodowany odrzuceniem społecznym to kolejny obszar, w którym paracetamol nieoczekiwanie przeszkadza. Osoby, które przyjmowały paracetamol codziennie przez trzy tygodnie, zgłaszały mniejszy poziom bólu społecznego w porównaniu z osobami, które przyjmowały placebo.
Ponadto, kiedy naukowcy wykorzystali funkcjonalne obrazowanie rezonansem magnetycznym do pomiaru aktywności mózgu uczestników zaobserwowano, że lek zmniejszył reakcje neuronalne na odrzucenie społeczne w obszarach wcześniej związanych z bólem społecznym i fizycznym.
„Paracetamol zmniejsza reakcje behawioralne i neuronalne związane z bólem odrzucenia społecznego, wykazując znaczne nakładanie się bólu społecznego i fizycznego” – zauważyli naukowcy. Rzeczywiście, ból odrzucenia społecznego może wydawać się dosłownie fizyczny, ale problem ze stosowaniem paracetamolu polega na tym, że wpływa również na pozytywne emocje, co oznacza, że osoby przewlekle stosujące ten lek mogą mieć przytępioną egzystencję.
Kiedy Way i współpracownicy ponownie podali uczestnikom badania 1000 mg paracetamolu lub placebo, a następnie zmierzyli ich reakcję na pozytywną empatię okazało się, że pozytywne uczucia u osób przyjmujących paracetamol zostały stępione; osoby przyjmujące paracetamol nie odczuwały takich samych podnoszących na duchu uczuć jak osoby przyjmujące placebo, czytając o pozytywnych doświadczeniach innych ludzi.
„Wyniki pokazały, że paracetamol zmniejszał osobistą przyjemność i empatię powstające w odpowiedzi na te scenariusze” – napisali Way i współpracownicy, dodając, że ma to również konsekwencje społeczne, ponieważ pozytywna empatia jest związana z zachowaniami prospołecznymi.
Paracetamol wpływa również na funkcje poznawcze
Kiedy paracetamol wpływa na reakcje mózgu odpowiadające na odrzucenie społeczne i empatię, jego działanie rozszerza się również na inne procesy poznawcze, prawdopodobnie zmniejszając ich skuteczność. W z badań uczestnikom badania podano paracetamol lub placebo, a następnie poddano ich testowi oceniającemu zdolność podejmowania decyzji.
Uczestnicy badania musieli kliknąć przycisk, gdy litera F pojawiła się na ekranie komputera, ale nie naciskać przycisku, gdy pojawiła się litera E. Osoby, które otrzymały paracetamol, uzyskały gorsze wyniki tego testu niż osoby z grupy kontrolnej, co sugeruje, że paracetamol może powodować zwiększenie liczby błędów lub problemów z podejmowaniem decyzji, a ponadto może hamować szersze procesy w mózgu odpowiadające za prawidłową ocenę sytuacji.
Dr Dan Randles - główny autor badania i pracownik naukowy na wydziale psychologii Uniwersytetu w Toronto, powiedział w wywiadzie dla Forbes:
„…Paracetamol nie tylko wpływa na ból fizyczny, ale także na uczucie odrzucenia społecznego, niepewności i przetwarzania informacji podczas dokonywania oceny sytuacji… To badanie jest pierwszym, które dostarcza przekonujących dowodów na to, że paracetamol wpływa na wszystkie te procesy, zmniejszając cierpienie związane z jakimkolwiek konfliktem poznawczym; niezależnie od tego czy jego źródło jest fizyczne, społeczne czy bardziej abstrakcyjne”.
Stosowanie paracetamolu podczas ciąży jest ryzykowne
Po długim zalecaniu paracetamolu jako środka przeciwbólowego bezpiecznego do stosowania w czasie ciąży, w 2014 roku ujawniono, że paracetamol jest w rzeczywistości substancją zaburzającą gospodarkę hormonalną, co budzi wątpliwości co do bezpieczeństwa stosowania go przez kobiety będące w ciąży.
Według badania z 2014 roku stosowanie paracetamolu podczas ciąży wiązało się ze zwiększonym o 37% ryzykiem rozpoznania u dziecka zaburzenia hiperkinetycznego, ciężkiej postaci zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).
Dzieci kobiet stosujących paracetamol w ciąży były również do 30% bardziej narażone na stosowanie leków na ADHD w wieku 7 lat. Badanie opublikowane w JAMA Psychiatry w 2019 roku dodatkowo wzmocniło związek między stosowaniem paracetamolu a ADHD, jednocześnie wskazując na zwiększone ryzyko zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Oprócz wyższego ryzyka problemów neurorozwojowych badania wykazały również, że:
- Stosowanie paracetamolu podczas ciąży może zwiększać ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego i chorób zakrzepowo-zatorowych
- Przyjmowanie paracetamolu przez ponad cztery tygodnie w ciąży, zwłaszcza w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, umiarkowanie zwiększa ryzyko wystąpienia niezstąpienia jąder u chłopców
- Używanie paracetamolu w trzecim trymestrze ciąży zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu
Uszkodzenie wątroby jest głównym problemem związanym ze stosowaniem paracetamolu
Kolejnym powodem, dla którego należy zachować szczególną ostrożność w odniesieniu do paracetamolu, jest jego negatywny wpływ na wątrobę. Paracetamol jest główną przyczyną ostrej niewydolności wątroby w Stanach Zjednoczonych. Może być toksyczny dla wątroby nawet wtedy, gdy jest stosowany w zalecanych dawkach, zwłaszcza jeśli jest przyjmowany codziennie przez kilka tygodni.
Jednym z powodów ryzyka jest to, że zalecana dawka paracetamolu i ilość powodująca przedawkowanie są bardzo zbliżone. Nie ma dużego marginesu bezpieczeństwa, a ponieważ paracetamol znajduje się w tak wielu lekach dostępnych bez recepty, łatwo jest go przedawkować, nawet nie zdając sobie z tego sprawy.
Nawet przyjmowanie nieco większej ilości paracetamolu niż zalecana dawka w ciągu kilku dni lub tygodni (określane jako „stopniowe przedawkowanie”) jest niebezpieczne i może być bardziej szkodliwe niż jedno ostre przedawkowanie. Istnieją inne zagrożenia związane z paracetamolem, które nie zostały omówione w tym artykule, w tym potencjalnie śmiertelne reakcje skórne.
Kalifornijskie organy regulacyjne rozważają nawet dodanie paracetamolu do listy czynników rakotwórczych, o których mowa w Proposition 65, ponieważ jest on związany z fenacetyną – lekiem przeciwbólowym dostępnym bez recepty, zakazanym przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków w 1983 roku z powodu powiązania z rozwojem nowotworów.
Biorąc pod uwagę dużą liczbę zagrożeń, nie zalecam stosowania paracetamolu w leczeniu drobnych dolegliwości bólowych. Zamiast tego wypróbuj jedną z wielu dostępnych naturalnych metod łagodzenia bólu, które mogą przynieść ulgę bez konieczności stosowania leków.