Według dr. Mercoli
Rak jelita grubego, który obejmuje raka okrężnicy i odbytnicy, jest trzecim najczęściej rozpoznawanym nowotworem w Stanach Zjednoczonych i drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych. W 2015 roku na raka jelita grubego chorowało 1,3 miliona Amerykanów. Według danych z National Cancer Institute, względne przeżycie po pięciu latach wynosi nieco ponad 64%.
Okrężnica, nazywana również jelitem grubym, odgrywa ważną rolę w ogólnym stanie zdrowia. Oprócz usuwania wody z masy kałowej i przygotowania stolca do eliminacji, okrężnica zawiera miliardy bakterii niezbędnych dla optymalnego zdrowia. Badanie przesiewowe i wykrywanie choroby na wczesnym etapie poprawia potencjał przeżycia, ponieważ zwiększa liczbę potencjalnych opcji leczenia.
Występowanie objawów przedmiotowych i podmiotowych we wczesnym stadium raka jelita grubego jest rzadkością. Jednym z najprostszych testów stosowanych w celu ustalenia, czy w okrężnicy występuje nieprawidłowość, jest badanie krwi utajonej w kale (FOBT), które wykrywa ukryte ślady krwi w stolcu. Jednak ostatnie badania pokazują, że ta „utajona” krew może być również powiązana ze zwiększonym ryzykiem śmierci ze wszystkich przyczyn.
Krew utajona w kale wiele mówi o stanie zdrowia
Nawet jeśli krew w kale nie jest widoczna gołym okiem, może sygnalizować obecność innych potencjalnie śmiertelnych chorób, innych niż rak okrężnicy. Naukowcy odkryli, że osoby, które mały śladowe ilości krwi w kale, miały o 58% większe ryzyko przedwczesnej śmierci z różnych przyczyn.
Standardowe badanie przesiewowe w kierunku raka okrężnicy polega na wykryciu krwi w kale, której obecność często jest związana z krwawieniem w okolicy jelita grubego. Jednak zaskakujące wyniki wskazują, że krwawienie w okrężnicy może być również oznaką innych chorób zwykle niezwiązanych z krwawieniem wewnętrznym. Badacze przyjrzeli się dokumentacji medycznej ponad 130 000 osób mieszkających w Szkocji, u których wykonano FOBT między 2000 a 2016 rokiem.
W tym czasie 2% uczestników, około 2700 osób, miało pozytywny wynik badania na krew utajoną w kale. Zgodnie z oczekiwaniami osoby, u których test wyszedł pozytywnie, miały 7-krotnie wyższe ryzyko śmierci z powodu raka okrężnicy niż osoby, które nie miały krwi w kale. Bardziej zaskakującym wynikiem była zwiększona śmiertelność z powodu nowotworów innych niż rak jelita grubego u osób z dodatnim wynikiem FOBT.
Chociaż było to badanie obserwacyjne bez bezpośredniego związku przyczynowego, naukowcy spekulowali, że obecność odpowiedzi zapalnej może powodować krwawienie w organizmie. Istnieją silne dowody sugerujące, że przewlekłe zapalenie prowadzi do rozwoju wielu nowotworów, choroby Alzheimera i innych chorób przewlekłych, potencjalnie łącząc obecność utajonej krwi w kale z innymi schorzeniami.
Jak zauważyli autorzy, „wykazano, że czynniki predysponujące do złego stanu zdrowia, takie jak otyłość, siedzący tryb życia, palenie tytoniu, uzależnienie od alkoholu i dieta zachodnia, mają związek z ogólnoustrojowym stanem zapalnym”.
W dołączonym komentarzu profesor ze Stanford University School of Medicine spekuluje, że FOBT może oferować wyjątkowy wgląd w ogólny stan zdrowia, a co ważniejsze, jest predyktorem oczekiwanej długości życia. Profesor zwraca uwagę, że obecne badanie potwierdza i rozszerza wcześniejsze obserwacje opisujące związek między śmiertelnością z jakiejkolwiek przyczyny a krwią w kale. Krew utajona może również wskazywać na ogólny stan zdrowia, poza okrężnicą i odbytnicą.
Inne przyczyny obecności krwi w stolcu
Naukowcy odkryli, że starszy wiek, rosnący poziom deprywacji, płeć męska i stosowanie aspiryny lub innych leków zwiększających ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego wiązały się z dodatnim wynikiem testu FOBT. Podczas gdy badanie na krew utajoną w kale jest powszechnie stosowane w ramach badań przesiewowych w kierunku raka okrężnicy, istnieją inne powody, dla których w kale może pojawić się krew.
Zaobserwowanie krwi w stolcu może być przerażające i chociaż może sygnalizować poważny problem, nie zawsze tak jest. W większości przypadków oznacza to krwawienie w przewodzie pokarmowym, ponieważ przewód prowadzący z jamy ustnej do odbytu jest całkowicie oddzielony od innych narządów wewnętrznych. Czasami krew może być jaskrawoczerwona i pojawiać się na papierze toaletowym, a innym razem stolec wydaje się czarny i smolisty, co wskazuje na krwawienie w przewodzie pokarmowym. Poniżej wymieniono możliwe przyczyny.
Choroba uchyłkowa — Są to małe woreczki wystające ze ściany okrężnicy, które zwykle nie powodują problemów, ale czasami krwawią lub ulegają zakażeniu. |
Hemoroidy — Są to obrzęknięte żyły w najniższej części odbytnicy i odbytu. Hemoroidy są jedną z najczęstszych przyczyn krwawienia z odbytu, ponieważ żyły są czasami bardzo rozciągnięte i tak cienkie, że podrażnione pękają i krwawią. Chociaż rzadko jest to niebezpieczne i zwykle ustępuje w ciągu kilku tygodni, warto skonsultować się z lekarzem, aby upewnić się, że nie jest to poważniejszy stan. |
Szczelina odbytu — Jest to małe nacięcie lub rozdarcie tkanki wyściełającej odbyt, podobne z wyglądu do pęknięć na spierzchniętych wargach. Szczeliny mogą powstać podczas przechodzenia przez jelito dużego i twardego stolca. |
Angiodysplazja — Jest to stan, w którym naczynia krwionośne są kruche, co może prowadzić do wystąpienia krwawienia. |
Wrzody trawienne — Wrzody trawienne mogą występować w żołądku lub w górnej części jelita cienkiego (dwunastnicy). Główną przyczyną jest infekcja Helicobacter pylori, w wyniku której mogą powstawać otwarte obszary krwawienia. Ponieważ krwawienie występuje w górnej części przewodu pokarmowego, powoduje, że stolec wydaje się czarny. Długotrwałe stosowanie leków przeciwzapalnych, takich jak aspiryna, ibuprofen lub naproksen, również może powodować powstawanie wrzodów. |
Polipy lub rak — Polipy to łagodne narośla, które czasami stają się rakowe. Zarówno polipy, jak i rak jelita grubego mogą powodować krwawienie niewidoczne gołym okiem. |
Nieżyt żołądka i jelit — Jest to infekcja żołądka, często objawiająca się wodnistymi stolcami zawierającymi śluz i ślady krwi. Może wynikać z zatrucia wirusem, bakterią lub pokarmem, a głównym objawem jest biegunka. W przebiegu choroby mogą również pojawić się wymioty, ból brzucha i odwodnienie. |
Nieswoiste zapalenie jelit (IBD) — Dwie główne formy nieswoistego zapalenia jelit to choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie okrężnicy. Jest to schorzenie inne niż zespół jelita drażliwego; jest stanem przewlekłym odpowiedzialnym za zapalenie jelit, często powodującym biegunkę, ból i utratę wagi. |
Objawy i badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego
Objawy raka jelita grubego często pojawiają się dopiero po rozrośnięciu lub rozprzestrzenieniu się raka. Z tego powodu proste badanie przesiewowe wykonane profilaktycznie przed wystąpieniem objawów może wykryć problem wcześniej, dzięki czemu leczenie będzie łatwiejsze. Chociaż istnieją pewne objawy wskazujące na raka jelita grubego, rozpoznanie wymaga dalszych testów. Do objawów należą:
- Zmiana rytmu wypróżnień, np. biegunka, zaparcia lub zwężenie stolca, trwające dłużej niż kilka dni;
- Obecność ciemnej lub jaskrawoczerwonej krwi w kale;
- Uczucie pełności, które nie ustępuje po wypróżnieniu;
- Skurcze lub ból brzucha;
- Osłabienie, zmęczenie i niezamierzona utrata masy ciała.
Badania przesiewowe są wykonywane u osób, które nie mają żadnych objawów, ale można również zastosować kilka testów w celu sprawdzenia rozwoju nowotworu, gdy objawy są obecne. Badania kału są mniej inwazyjne i łatwiejsze do wykonania, podczas gdy wizualne badania struktury okrężnicy i odbytnicy mają na celu sprawdzenie istnienia nieprawidłowych obszarów. Są wykonywane za pomocą elastycznej rurki z małą kamerą na końcu. Po pozytywnym wyniku FOBT można wykonać badanie kału w kierunku obecności zmutowanych fragmentów DNA pochodzących z komórek nowotworowych lub polipów, które są uwalniane do stolca.
Badanie wizualne obejmuje wnętrze okrężnicy i odbytnicy pod kątem nieprawidłowych obszarów. To badanie wymaga większej ilości przygotowań i wiąże się z pewnym ryzykiem, które nie występuje w przypadku badania kału. Podczas kolonoskopii okrężnicę i odbytnicę ogląda się na całej długości za pomocą kolonoskopu – elastycznej rurki o szerokości palca z małą kamerą na końcu. Elastyczna sigmoidoskopia jest podobna, ale oglądana jest tylko dolna część odbytnicy i okrężnicy.
Podczas kolonografii TK (wirtualnej kolonoskopii) robionych jest wiele zdjęć wnętrza jelita grubego. Specjalny program komputerowy umożliwia lekarzowi oglądanie dwu- i trójwymiarowych obrazów okrężnicy. To badanie może być szczególnie korzystne dla osób, które nie mogą mieć wykonanego bardziej inwazyjnego badania, ponieważ można je wykonać dość szybko i nie są potrzebne środki uspokajające. Jednak, chociaż nie jest to inwazyjne badanie, jak kolonoskopia, nadal konieczne jest odpowiednie przygotowanie jelit. Jeśli w tym badaniu zostaną zaobserwowane podejrzane zmiany w jelicie, zostanie wykonana kolonoskopia w celu ich usunięcia lub dalszej eksploracji.
Z kolonoskopią wiążą się poważne zagrożenia, o których należy pamiętać. Co ważne, większość sigmoidoskopów i kolonoskopów nie jest odpowiednio sterylizowana między pacjentami, co może wiązać się z poważnym ryzykiem.
Szacuje się, że 80% endoskopów jest czyszczonych przy użyciu Cidex (aldehyd glutarowy), który NIE sterylizuje prawidłowo tych narzędzi, potencjalnie umożliwiając przenoszenie materiału zakaźnego od jednego pacjenta do drugiego. W przypadku konieczności wykonania kolonoskopii lub elastycznej sigmoidoskopii konieczne jest, aby przed zabiegiem skontaktować się z gabinetem, by upewnić się, że sonda jest w prawidłowy sposób odkażana kwasem nadoctowym, a nie preparatem Cidex.
Ochroń się przed rakiem okrężnicy
Według badań opublikowanych w Pharmaceutical Research, tylko 5 do 10% nowotworów jest spowodowanych wadami genetycznymi, a reszta jest prawdopodobnie związana z czynnikami środowiskowymi i stylem życia. Oznacza to, że chociaż w Stanach Zjednoczonych rak jelita grubego jest główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów, często można mu zapobiec. Naukowcy oszacowali, że prawie 35% wszystkich zgonów związanych z rakiem może być spowodowanych dietą, kolejne 30% paleniem tytoniu, 20% infekcjami, a pozostałe innymi czynnikami środowiskowymi, w tym narażeniem na promieniowanie, stres, zanieczyszczenia środowiska i zbyt niskim poziomem aktywności fizycznej
Dodam, że dysfunkcja mitochondriów jest główną przyczyną wszystkich nowotworów – często jest to określane jako metaboliczna teoria nowotworów. Wszystkie czynniki środowiskowe, w tym styl życia, wpływają na funkcjonowanie mitochondriów. Według American Institute for Cancer Research, jednej trzeciej najczęstszych przypadków raka w USA można zapobiec poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną i utrzymanie zdrowej masy ciała.
Odsetek przypadków raka jelita grubego, którym można zapobiec odpowiednio modyfikując wspomniane czynniki stylu życia, wynosi do 50%. W moim poprzednim artykule pt. „Jak ochronić się przed rakiem okrężnicy?”, omawiam dziewięć najważniejszych aspektów dotyczących stylu życia, które należy rozważyć, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na tę śmiertelną chorobę.
Nawet po wyleczeniu raka okrężnicy mutacje genetyczne mogą przetrwać w komórkach macierzystych, przez co mogą pojawić się ponownie i wywołać nawrót choroby. We wstępnych badaniach naukowcy odkryli niski poziom kwasu retinowego (metabolitu retinolu, czyli witaminy A) u myszy z rakiem okrężnicy. Po podaniu dodatkowych dawek tej witaminy postęp choroby zwolnił. Badanie przeprowadzone w Szwajcarii wykazało, że białko występujące w jelitach, zidentyfikowane jako HOXA5, odgrywa główną rolę w ograniczaniu liczby komórek macierzystych i komórek wytwarzających te komórki.
Komórki macierzyste raka okrężnicy wykorzystują mechanizm biologiczny do blokowania HOXA5. Naukowcy odkryli, że retinoidy, związki spokrewnione z witaminą A, mogą reaktywować to białko, spowalniając w ten sposób postęp raka okrężnicy. Wielu ekspertów uważa, że jedzenie marchwi i słodkich ziemniaków pozwala zwiększyć poziom witaminy A. Jednak istnieją dwa różne rodzaje retinoidów - biodostępne retinoidy pochodzenia zwierzęcego i karotenoidy występujące w żywności pochodzenia roślinnego.
Można zmniejszyć ryzyko raka okrężnicy poprzez picie kwaśnej herbaty. Badanie opublikowane w 2015 roku wykaząło, że annomurucyna E – substancja znajdująca się w liściach gravioli, może pomóc zmniejszyć ryzyko raka okrężnicy.
Tylko wersja retinoidowa jest wchłaniana. Organizm przekształca karotenoidy pochodzenia roślinnego w retinoidy. Niektóre czynniki mogą temu zapobiegać, takie jak alkohol, niektóre pokarmy i leki, dieta niskotłuszczowa i schorzenia zapobiegające wchłanianiu tłuszczu. Najlepszym źródłem witaminy A są ekologiczne jajka od kur z wolnego wybiegu oraz pełne surowe mleko, śmietana, masło i sery od krów karmionych trawą.