Według dr. Mercoli
Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) należy do rodziny Asteraceae, zwanej inaczej rodziną astrowatych, która obejmuje słoneczniki, chryzantemy, jeżówki i karczochy. Prawdopodobnie znasz te rośliny o żółtych kwiatach, często zdobiące ogród i trawniki.
Można je znaleźć na całym świecie i wydaje się, że rosną prawie wszędzie, w tym między pęknięciami w chodnikach, na opuszczonych działkach miejskich i na dobrze utrzymanych trawnikach. Coś, czego możesz nie wiedzieć, to fakt, że to, co wygląda jak jeden kwiat na końcu łodygi mniszka lekarskiego, to w rzeczywistości setki maleńkich kwiatów, które rosną razem na jednej podstawie.
Zębate krawędzie liści były inspiracją dla francuskiej nazwy „dent de lion”, czyli ząb lwa. Pod koniec swojego życia kwiat mniszka lekarskiego wytwarza delikatną kulkę nasion, które łatwo są przenoszone wraz z wiatrem. Chociaż stały się zmorą wielu właścicieli domów, warto zauważyć, że od czasów starożytnych mlecz był ceniony za swoje właściwości lecznicze i odżywcze.
Oprócz poprawy zdrowia ludzi, mniszek lekarski pomaga również w poprawie jakości gleby. Długi korzeń mniszka sięga głęboko i może przebić się przez mocno ubitą glebę. Podczas wzrostu korzenie wchłaniają minerały, które ulegają skoncentrowaniu w roślinie i prawdopodobnie odpowiadają za jej liczne właściwości prozdrowotne, które omówię poniżej.
Po obumarciu mleczy, minerały są wchłaniane przez wierzchnią warstwę gleby, co przyczynia się do poprawy jakości gleby. Mniszek lekarski był używany przez starożytnych Egipcjan, Rzymian i Greków ze względu na właściwości odżywcze i lecznicze. Jest prawdopodobne, że został celowo przetransportowany do Stanów Zjednoczonych na statku Mayflower.
Chociaż wielu właścicieli domów traktuje mlecz jak chwast i stara się go pozbyć, warto wziąć pod uwagę, że produkty z mniszka to jedne z najdroższych produktów spożywczych, jakie można kupić. Ekologiczna kawa z mniszka lekarskiego może kosztować nawet 35 dolarów za funt (0,5 kg).
Mniszek lekarski korzystnie wpływa na zdrowie układu sercowo-naczyniowego
Raport Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego wykazał, że w 2019 roku 121,5 miliona dorosłych Amerykanów cierpiało na jakąś formę choroby sercowo-naczyniowej. To o 35,9 miliona osób więcej w porównaniu do 85,6 miliona zarejestrowanych trzy lata wcześniej, czyli w 2016 roku. Gwałtowny wzrost tej liczby był częściowo wynikiem zmian w definicji wysokiego ciśnienia krwi opublikowanych w 2017 r.
Obniżenie granicy zaledwie o 10 punktów dla skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi ze 140/90 do 130/80 spowodowało wzrost liczby osób z chorobami układu krążenia do prawie 48% populacji.
Jednak zaledwie dwa lata później raport z 2021 roku wykazał, że 126,9 milionów osób w wieku co najmniej 20 lat miało choroby układu krążenia. Stanowiło to 49,2% całej populacji. Innymi słowy, chociaż zmiana wytycznych spowodowała natychmiastowy i znaczący wzrost liczby osób z chorobami układu krążenia, liczba ta cały czas rośnie.
Wysokie ciśnienie krwi jest określane jako „cichy zabójca”, ponieważ często nie daje żadnych objawów, dopóki nie wystąpi zawał serca lub udar mózgu. Wiele leków hipotensyjnych stosowanych w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi ma długą listę działań niepożądanych i zagrożeń dla zdrowia. Istnieje jednak kilka naturalnych strategii, których można użyć, aby wspomóc układ sercowo-naczyniowy – spożywanie mniszka lekarskiego jest jedną z nich.
Jednym z rodzajów leków wspomagających układ sercowo-naczyniowy są diuretyki. Nazywa się je czasami pigułkami odwadniającymi, ponieważ pomagają organizmowi uwolnić więcej soli i wody do moczu. Działania niepożądane tych leków mogą obejmować skurcze mięśni, wymioty, zaburzenia równowagi elektrolitowej i spadek libido.
Mlecz ma silne działanie moczopędne, co może częściowo wynikać z dużej zawartości potasu w tej roślinie. Ponadto ta roślina pomaga organizmowi pozbyć się produktów przemiany materii przez wątrobę i nerki, w tym leków i toksyn pokarmowych.
Przegląd literatury ujawnił, że wyciągi z korzenia mniszka lekarskiego wykazały działanie przeciwpłytkowe w warunkach laboratoryjnych. Pomaga to hamować adhezję płytek krwi do ścian śródbłonka i zmniejsza możliwość tworzenia się płytki miażdżycowej.
Należy pamiętać, że osoby przyjmujące leki rozrzedzające krew. Leki przeciwcukrzycowe lub cierpiące na inne choroby, w których przyjmowanie diuretyków może stanowić problem, powinny unikać stosowania mniszka lekarskiego.
Dzaiałanie hepatoprotekcyjne w przewlekłej niewydolności wątroby
Dowody wskazują również na hepatoprotekcyjne działanie związków zawartych w mniszku lekarskim. Jest to ważne w obliczu rosnącej liczby osób z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD). Jest to stan, w którym nadmiar tłuszczu w wątrobie utrudnia jej funkcjonowanie. Dotyka nawet 25% populacji USA.
Nadmierne gromadzenie się tłuszczu nie jest spowodowane alkoholem, ale raczej wiąże się z przyjęciem siedzącego trybu życia i złymi praktykami żywieniowymi. W jednym z badań oceniano skuteczność stosowania mniszka lekarskiego u pacjentów z wysokim ciśnieniem krwi w wywiadzie i współistniejącym przewlekłym uszkodzeniem wątroby. Oprócz konwencjonalnych leków pacjenci otrzymywali wywar z mniszka lekarskiego dwa razy dziennie przez pięć miesięcy.
Naukowcy ocenili poziom ciśnienia krwi, enzymów wątrobowych i inne parametry. Wyniki wykazały łagodne obniżenie ciśnienia krwi i dodatkowe właściwości hepatoprotekcyjne, w tym wzmocnienie zdolności regeneracyjnych wątroby. Podczas badania 93,8% osób poddanych interwencji utrzymywało ciśnienie tętnicze poniżej 140/90.
W badaniu na zwierzętach oceniano hepatoprotekcyjne działanie wyciągu z korzenia mniszka lekarskiego i porównano je z leczeniem sylimaryną. Zwierzęta poddawano interwencji przez siedem dni po wywołaniu przewlekłej niewydolności wątroby. Następnie badacze zmierzyli parametry wątroby i nerek oraz markery stresu oksydacyjnego.
Dane wykazały, że wyciąg z korzenia mniszka lekarskiego pomógł obniżyć wyniki testów wykazujących uszkodzenie wątroby i nerek, a także poprawić poziom trójglicerydów i wyniki testu stresu oksydacyjnego. Naukowcy doszli do wniosku, że ekstrakt ma „działanie hepatoprotekcyjne i zmniejsza dysfunkcję nerek. Efekty te były skorelowane z aktywnością przeciwutleniającą i redukcją ogólnoustrojowego stresu oksydacyjnego”.
Mniszek lekarski pomaga kontrolować poziom cukru we krwi
Cukrzyca jest stanem metabolicznym, którego charakterystycznym objawem jest insulinooporność. Według American Diabetes Association w 2018 roku na tę chorobę chorowało 34,2 miliona Amerykanów. Oszacowano, że spośród nich 7,3 miliona było niezdiagnozowanych. Każdego roku u 1,5 miliona osób w USA diagnozuje się cukrzycę.
Istnieje kilka komplikacji zdrowotnych związanych z cukrzycą, w tym jaskra, neuropatia obwodowa, choroby nerek, choroby układu krążenia i nadciśnienie tętnicze. Oprócz wpływu na układ sercowo-naczyniowy i ciśnienie krwi, mniszek lekarski może również pomóc w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi.
Badanie opublikowane w 2021 roku w Food Chemistry wykazało, że flawonoidy z mniszka lekarskiego mogą hamować alfa-amylazę trzustkową w niekonkurencyjny sposób. Alfa-amylaza trzustkowa jest wytwarzana w trzustce i wykorzystywana na początkowym etapie metabolizmu węglowodanów do produkcji glukozy. Ta właściwość mniszka uczyniła go czynnikiem ocenianym w badaniach dotyczących leczenia cukrzycy typu 2.
Jest to prawdopodobnie jeden z mechanizmów, które powodują, że związki mniszka lekarskiego mają działanie przeciwcukrzycowe. W niektórych krajach mniszek lekarski jest używany do kontrolowania poziomu cukru we krwi. Wiele z początkowych badań mniszka lekarskiego wykazało obiecujące wyniki w walce z cukrzycą typu 2. Jednak dalsze prace, takie jak te opublikowane w Food Chemistry, są potrzebne do zidentyfikowania aktywnych składników w roślinie i określenia ich dokładnego wpływu na komórki.
W miesiącach jesiennych mniszek lekarski ma wyższą zawartość inuliny. Inulina to błonnik pokarmowy, który działa jak prebiotyk, odżywiając pożyteczne bakterie jelitowe. Ponadto pomaga kontrolować poziom cukru we krwi.
W jednym z badań uczestnicy ze stanem przedcukrzycowym przyjmowali suplement inuliny przez 18 tygodni. Grupa przyjmująca inulinę schudła i doświadczyła spadku poziomu tłuszczu wątrobowego. Naukowcy są przekonani, że poprzez wspomaganie utraty wagi oraz redukcję tkanki tłuszczowej wątrobowej i mięśniowej inulina miała pozytywny wpływ na pomiary poziomu cukru we krwi na czczo.
We wcześniejszym badaniu suplementacja inuliną poprawiła również wskaźniki glikemii u kobiet z cukrzycą typu 2. Normalizacja tłuszczu wątrobowego może pomóc zmniejszyć insulinooporność i kontrolować cukrzycę typu 2.
Dodatkowe właściwości prozdrowotne mniszka lekarskiego
Wiele korzyści zdrowotnych przypisywanych liściom, kwiatom i korzeniom mniszka lekarskiego jest prawdopodobnie wynikiem wysokiej zawartości składników odżywczych w roślinie. Analiza ekstraktu z mniszka lekarskiego wskazuje na duże stężenia witamin A, C, E oraz witamin z grupy B.
Jedna filiżanka posiekanych liści mniszka lekarskiego zawiera 24,7 kalorii, 535% zalecanej dziennej ilości (RDA) witaminy K i 112% RDA witaminy A. Roślina jest również bogata w wapń, żelazo, mangan i cholinę. Mniszek lekarski jest bogaty w różne fitozwiązki – to „nietoksyczne zioło o wyjątkowej aktywności biologicznej”.
Wyciąg z mniszka lekarskiego wykazuje również szerokie spektrum działania przeciwko różnym chorobotwórczym grzybom i bakteriom badanym w laboratorium. Istnieje duże zainteresowanie analizą naturalnych środków przeciwdrobnoustrojowych w obliczu rozwoju patogenów opornych na antybiotyki i leki, które pojawiły się w ciągu ostatnich 10 lat w odpowiedzi na masowe stosowanie antybiotyków.
Ekstrakt z mniszka lekarskiego jest jednym z naturalnych środków, które wykazały skuteczne właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Roślina jest również bogata przeciwutleniacze, co może być przyczyną szerokiego zastosowania w celu poprawy zdrowia i dobrego samopoczucia. Mlecz jest również bogaty w beta-karoten i polifenole, których największe stężenie znajduje się w kwiatach.
Wiele witamin i przeciwutleniaczy znajdujących się w mniszku lekarskim odgrywa istotną rolę w ochronie skóry przed uszkodzeniami. Mlecz był stosowany w medycynie ludowej na czyraki, ból gardła i gorączkę. W jednym z badań wyciągi z liści i kwiatów mniszka lekarskiego zastosowano tuż przed lub bezpośrednio po wystawieniu skóry na działanie promieniowania UVB i udowodniono jego zdolność do ochrony skóry przed uszkodzeniami słonecznymi.
Co ciekawe, wyciąg z korzenia nie był tak skuteczny. Jak wspomniano powyżej, jesienne zbiory mniszka są bogate w inulinę, która pomaga chronić zdrowie mikrobiomu jelitowego i układów, na które on oddziałuje.
Jak używać mniszka lekarskiego w domu?
Osoby przyjmujące leki powinny zapytać swojego lekarza o możliwość dodania mniszka lekarskiego do swojego planu leczenia, ponieważ może on zmienić dawkowanie leków. Zrywając mlecze należy upewnić się, że obszar na którym rosną nie był spryskany pestycydami.
Najlepiej unikać poboczy dróg, obszarów kolejowych i obszarów rolniczych, ponieważ rośliny tam rosnące prawdopodobnie zostały spryskane herbicydami i pestycydami, które mogą powodować różne choroby. Należy również zauważyć, że istnieje wiele podobnych do siebie roślin o podobnych liściach. Upewnij się, że zbierasz liście mniszka lekarskiego, które są bezwłose i ząbkowane.
Kwiaty mniszka najlepiej smakują przed otworzeniem się kwiatu. Można je dodać do sałatki zaraz po zerwaniu z łodygi i usunięciu płatków podstawy. Liście mniszka lekarskiego najlepiej smakują wiosną i wczesnym latem. Dobrze komponują się z innymi warzywami w sałatce.
Starsze liście można również ugotować na parze, dodawać do smażenia lub zup. Proces podgrzewania pomaga zmniejszyć gorzki posmak. Kawa i napar z mniszka lekarskiego to relaksujący sposób na czerpanie korzyści zdrowotnych z tej rośliny. Napar można przygotować ze świeżego lub suszonego korzenia lub kwiatów rośliny, a kawę przygotowuje się przez wysuszenie korzenia i zmielenie go na proszek.