Według dr. Mercoli
Szafran to jedna z najbardziej intrygujących roślin na Ziemi. Kwitnie tylko raz w roku, a jego kwiaty mają tylko trzy słupki, co czyni go jedną z najdroższych przypraw na świecie. Do wyprodukowania jednego funta (0,5 kg) szafranu potrzeba około 170 000 kwiatów.
Szafran jest uprawiany głównie w Iranie, a poza tym w Afganistanie, Włoszech, Maroku, Hiszpanii, Holandii i USA. Zwykle zbiera się go ręcznie, a nie mechanicznie, co zwiększa koszt tej przyprawy.
Szafran ma wielowiekową historię jako przyprawa o właściwościach leczniczych. Królowie, faraonowie i mnisi używali szafranu jako dodatku do potraw i napojów, kąpieli, podczas modlitw i aromatu. W średniowieczu szafran był tak wysoko ceniony, że osobom, które sprzedawały podrabiany szafran groziło więzienie i surowe kary.
Biorąc pod uwagę wysoką cenę szafranu, warto wiedzieć, że w gotowaniu używa się małych ilości tej przyprawy. W przypadku większości przepisów wystarczy szczypta namoczonych, wysuszonych i zmiażdżonych słupków szafranu — 1 łyżeczka słupków szafranu równa się około jednej ósmej łyżeczki mielonego szafranu. Oprócz zastosowań kulinarnych szafran posiada również szereg cennych właściwości prozdrowotnych.
Szafran posiada wiele korzyści prozdrowotnych
Badania naukowe wykazały, że szafran jest skuteczny w leczeniu depresji, utraty pamięci, lęku, zespołu napięcia przedmiesiączkowego, raka wątroby i zaburzeń uczenia się przestrzennego spowodowanych przewlekłym stresem.
Według badań aktywne składniki szafranu wywierają działanie przeciwdrgawkowe, przeciwdepresyjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe oraz neutralizują wolne rodniki. Historycznie szafran był używany do łagodzenia bólu związanego z kamieniami nerkowymi i bólami brzucha.
W badaniu opublikowanym w 2013 roku w czasopiśmie Pharmaceutical Biology przeanalizowano właściwości przeciwnowotworowe szafranu. Po zapoznaniu się z aktualnymi badaniami nad szafranem naukowcy napisali, że:
„Szafran posiada zdolność neutralizowania wolnych rodników i właściwości przeciwnowotworowe. Wykazano znaczące działanie chemoprewencyjne… W oparciu o aktualne dane, szafran… można uznać za obiecującego kandydata do klinicznych badań przeciwnowotworowych”.
Naukowcy postawili hipotezę, że właściwości przeciwnowotworowe mogą wynikać z:
„…hamującego wpływu szafranu na komórkową syntezę DNA i RNA, hamującego wpływu na reakcje łańcuchowe wolnych rodników oraz fakt, że ekstrakt z szafranu powodował konwersję naturalnie występujących karotenoidów w retinoidy…
Inny raport wykazał, że szafran zawiera lektyny, co sugeruje, że w przeciwnowotworowej aktywności szafranu pośredniczą lektyny… W 2011 roku Amin i współpracownicy wykazali, że szafran wywiera znaczący wpływ chemoprewencyjny w przypadku raka wątroby poprzez hamowanie proliferacji komórek i indukcję apoptozy”.
Oprócz właściwości pozwalających zwalczać choroby, szafran zawiera ważne składniki odżywcze, takie jak żelazo, które jest dobre dla krwi i mięśni; magnez wspierający układ nerwowy, mięśnie, kości i układ krwionośny; oraz mangan, który pomaga regulować poziom glukozy we krwi, metabolizować węglowodany i wchłaniać wapń.
Szafran zawiera również potas, który jest korzystny dla funkcji nadnerczy i nerek; witaminę B6, która jest korzystna dla mózgu, układu nerwowego i hormonów; oraz witaminę C, która wspomaga układ odpornościowy.
Badania pokazują, że szafran łagodzi depresję i niepokój
Depresja może być poważnym stanem charakteryzującym się utrzymującym się smutkiem, poczuciem bezwartościowości, trudnościami w myśleniu, problemami z koncentracją i doświadczaniem przyjemności, a nawet myślami o samobójstwie i śmierci.
Pacjenci z chorobami przewlekłymi często doświadczają również zaburzeń depresyjnych (MDD), są bardziej narażeni na choroby serca, zaburzenia hormonalne, chorobę Parkinsona, cukrzycę i chorobę Alzheimera. Jednak zbyt często przepisywane antydepresanty nie są rozwiązaniem problemu depresji. Istnieją poważne powody, dla których ludzie powinni unikać ich stosowania.
Wiele osób nie toleruje działań niepożądanych tych leków, takich jak: przybranie na wadze, zaburzenia seksualne, zaburzenia nastroju i myśli samobójcze. Inni boją się, że nie będą mogli ich odstawić. Co więcej, te leki są mało skuteczne w łagodnej i umiarkowanej depresji.
Dobrą wiadomością jest to, że według wyników badań, szafran jest obiecującym lekiem na depresję i często jej towarzyszący niepokój. Według metaanalizy opublikowanej w Nutrition Reviews, która obejmowała 23 badania dotyczące szafranu:
„Szafran miał duży pozytywny efekt na złagodzenie objawów depresji i lęku w porównaniu z placebo… Szafran może być skuteczną interwencją w leczeniu objawów depresji i lęku”.
Szafran może być przydatny w ciężkich zaburzeniach depresyjnych
Szacuje się, że 7,1% dorosłej populacji Stanów Zjednoczonych doświadczyło co najmniej jednego poważnego epizodu depresyjnego w 2017 r., na który przepisano leki przeciwdepresyjne. Niestety, wielu pacjentów stosuje te leki przez długi czas, co może zagrażać ich zdrowiu. Oczywiście szansa zastosowania szafranu w leczeniu MDD jest obiecującą perspektywą. Badania opublikowane w Journal of Integrative Medicine wykazały, że:
„…szafran może być pomocny w leczeniu objawów depresji u osób z MDD. W dwóch badaniach, w których badano wpływ szafranu w porównaniu do placebo, stwierdzono duży rozmiar efektu na korzyść szafranu.
W trzech badaniach, w których analizowano wpływ szafranu w porównaniu z grupami leków przeciwdepresyjnych (tj. fluoksetyną [Prozac] lub imipraminą), zaobserwowano znaczną poprawę objawów depresji wśród uczestników w obu przypadkach… Podsumowując, wyniki badań zawartych w tej metaanaliza wykazały, że szafran jest skuteczną strategią leczenia MDD w krótkim okresie”.
Badacze przyznali, że MDD to trudna i oporna choroba:
„Remisja MDD jest trudna do osiągnięcia, gdy mniej niż 50% pacjentów reaguje na standardowe leczenie (np. leki przeciwdepresyjne). W przypadku pacjentów, którzy nie reagują odpowiednio na leki przeciwdepresyjne, dwa główne obecne podejścia do leczenia to zamiana leków lub wypróbowanie alternatywnych metod, takich jak ziołolecznictwo”.
Jak można się było spodziewać, osoby biorące udział w badaniu, którym podawano szafran, doświadczały mniej działań niepożądanych niż osoby, którym podano antydepresant – imipraminę. Osoby, którym podano szafran, doświadczyły niekorzystnych skutków, takich jak bóle głowy i nudności, ale efekty leczenia nie różniły się od efektów uzyskanych przez pacjentów otrzymujących placebo.
W badaniu opublikowanym w Journal of Affective Disorders również zaobserwowano korzystny profil bezpieczeństwa szafranu przy jednoczesnym czerpaniu pozytywnych efektów podobnych do efektów uzyskiwanych po przyjmowaniu antydepresantów. Według autorów badania:
„Wiele badań klinicznych wykazało, że szafran i jego aktywne składniki mają właściwości przeciwdepresyjne podobne do właściwości obecnych leków przeciwdepresyjnych, takich jak fluoksetyna, imipramina i citalopram [Celexa], ale wykazuje korzystniejszy profil bezpieczeństwa”.
Działanie szafranu jest podobne do działania leków przeciwdepresyjnych
Chociaż skutki uboczne przyjmowania szafranu wydają się mniej poważne niż działania niepożądane leków przeciwdepresyjnych na receptę, ich mechanizmy działania mogą być podobne, co jest zgodne z badaniami opublikowanymi w Journal of Pharmacy & Bioallied Sciences:
„Podobnie do leków przeciwdepresyjnych, szafran może wywierać działanie przeciwdepresyjne poprzez modulowanie poziomu niektórych substancji chemicznych w mózgu, w tym serotoniny… ekstrakt z szafranu może hamować wychwyt zwrotny serotoniny w synapsach. Hamowanie synaptycznego wychwytu zwrotnego serotoniny utrzymuje serotoninę w mózgu dłużej, wzmacniając w ten sposób jej korzystne działanie w walce z depresją…
Sugeruje się, że powodowanie wychwytu zwrotnego dopaminy, noradrenaliny i serotoniny przez krocynę i safranal [składniki szafranu] może być możliwym mechanizmem przeciwdepresyjnego działania szafranu…
Udowodnione naukowo, tradycyjne zastosowania szafranu jako środka przeciwdepresyjnego sugerują, że krocyna wywierała działanie przeciwdepresyjne poprzez zwiększenie poziomu białka wiążącego element odpowiedzi cAMP, neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego i indukowanego czynnika wzrostu nerwów w hipokampie szczura”.
Szafran może być również przydatny w walce ze stresem oksydacyjnym – zgodnie z artykułem opublikowanym w Journal of Pharmacy & Bioallied Sciences, w którym zauważono, że:
„Te właściwości lecznicze szafranu można przypisać wielu jego związkom, takim jak krocetyna, krocyna i safranal, które mają silne właściwości przeciwutleniające i neutralizujące rodniki w celu ochrony przed stresem oksydacyjnym i prozapalnymi cytokinami”.
Szafran może być przydatny w leczeniu łagodnej lub umiarkowanej depresji
Antydepresanty są powszechnie uważane za nieskuteczne w leczeniu łagodnej i umiarkowanej depresji. Jednak badania pokazują, że szafran może skutecznie leczyć takie stany. Według metaanalizy opublikowanej w czasopiśmie Planta Medica, w której przeanalizowano 11 randomizowanych badań dotyczących szafranu i zebrano dane z dziewięciu badań:
„…szafran ma znaczący korzystny wpływ na nasilenie [łagodnej do umiarkowanej] depresji. Dane dostępne z randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych potwierdzają, że szafran jest znacznie skuteczniejszy niż placebo i nie gorszy od badanych leków przeciwdepresyjnych”.
Metaanaliza opublikowana w czasopiśmie Human Psychopharmacology również wykazała wstępne poparcie dla stosowania szafranu w leczeniu łagodnej do umiarkowanej depresji. Podobnie jak inni naukowcy, którzy badali szafran, autorzy tego badania uważają, że jego działanie jest prawdopodobnie spowodowane jego właściwościami „serotonergicznymi, przeciwutleniającymi, przeciwzapalnymi, neuroendokrynnymi i neuroprotekcyjnymi”.
W sześciu przeanalizowanych badaniach porównujących szafran do placebo odkryto, że „szafran ma silne działanie lecznicze” oraz że „w porównaniu z lekami przeciwdepresyjnymi wykazał podobną skuteczność przeciwdepresyjną”.
Szafran może leczyć depresję w szczególnych populacjach
Depresja w niektórych szczególnych populacjach pacjentów, takich jak osoby starsze lub po przebytej przezskórnej interwencji wieńcowej, może mieć poważniejsze konsekwencje. Szafran może być wyjątkowo dobrą opcją leczenia dla tych pacjentów. Jak zauważono w badaniu dotyczącym starszych pacjentów opublikowanym w Psychiatry Research:
„Łącznie 50 starszych pacjentów ambulatoryjnych z MDD zostało losowo przydzielonych do grupy przyjmującej szafran lub sertralinę [Zoloft] przez sześć kolejnych tygodni… Objawy depresji zmniejszały się z czasem, bez żadnych działań niepożądanych zarówno w przypadku szafranu, jak i sertraliny…
Wyniki sugerują, że zarówno szafran, jak i sertralina mogą znacząco zmniejszać objawy depresji. Wyniki są istotne klinicznie, ponieważ zaburzenia depresyjne u osób starszych stanowią poważny problem zdrowotny.
Szafran wydaje się być silnym antydepresantem dla osób starszych, które mogą być bardziej niechętne zażywaniu leków syntetycznych”.
W badaniu opublikowanym w Journal of Affective Disorders pacjenci, którzy otrzymali przezskórną interwencję wieńcową, byli w stanie uzyskać ulgę w objawach depresji dzięki stosowaniu szafranu:
„Istnieje istotna korelacja między chorobami tętnic wieńcowych a depresją. Celem tego badania było porównanie skuteczności i bezpieczeństwa szafranu z fluoksetyną [Prozac] w łagodzeniu objawów depresji u pacjentów cierpiących na depresję po przeprowadzeniu przezskórnej interwencji wieńcowej…
W przypadku pierwszorzędowego punktu końcowego badania nie wykryto żadnej istotnej różnicy między dwiema grupami… Wskaźniki remisji i odpowiedzi również nie różniły się znacząco. Nie było istotnej różnicy między dwiema grupami w częstości występowania zdarzeń niepożądanych podczas tego badania…
Krótkoterminowa terapia szafranem wykazała taką samą skuteczność przeciwdepresyjną jak fluoksetyna u pacjentów z depresją wywołaną wcześniejszym PCI”.
Szafran to intrygująca roślina, która ma do zaoferowania o wiele więcej niż tylko wzbogacenie smaku potraw. Możliwość wykorzystania szafranu w leczeniu depresji to świetna wiadomość, biorąc pod uwagę wiele zagrożeń, jakie niosą obecnie dostępne na rynku leki psychiatryczne.