Według dr. Mercoli
Wraz z nadejściem sezonu grypowego wiele osób szuka naturalnych sposobów na wzmocnienie funkcji odpornościowej. Jednym ze środków, które trafiają na pierwsze strony gazet ze względu na zdolność do walki z grypą i innymi wirusami, jest czarny bez (Sambucus nigra).
Według raportu Herb Market z 2019 r., w latach 2017-2018 sprzedaż czarnego bzu wzrosła o 138,4%. W raporcie wysunięto teorię, że „wzrost sprzedaży czarnego bzu, który jest powszechnie spotykany w produktach mających na celu poprawę odporności, mógł być związany z niezwykle ciężkim sezonie grypowym w latach 2017-2018 w Stanach Zjednoczonych”.
Wraz ze wzrostem sprzedaży, czarny bez staje się również coraz bardziej popularny jako roślina uprawna wśród rolników. Według artykułu Agricultural Sustainability Institute z 1 października 2019 r.:
„Rdzenne kalifornijskie owoce czarnego bzu cechują się zrównoważonym rolnictwem, cennymi wartościami odżywczymi i opłacalnością ekonomiczną. Naturalnie odporne na suszę, aromatyczne i pełne składników odżywczych, budzą zainteresowanie rolników, konsumentów dbających o zdrowie i naukowców…
Czarny bez występuje naturalnie na całym świecie. W Kalifornii rdzenni Amerykanie wykorzystywali łodygi tego drzewa do robienia fletów, a owoców jako żywności i źródła purpurowego barwnika. Korę, liście i kwiaty były stosowane w medycynie ludowej ze względu na ich rzekome właściwości przeciwzapalne, moczopędne i przeczyszczające …”
Dla rolników czarny bez ma dodatkowe zalety: roślina jest odporna na suszę i przyciąga zarówno owady zapylające, jak i pożyteczne owady, które polują na szkodniki, takie jak mszyce i przędziorki.
Według jednego z ekspertów cytowanych przez Agricultural Sustainability Institute, uprawa czarnego bzu w postaci żywopłotów na obrzeżach pól uprawnych może obniżyć koszty pestycydów o 300 USD na akr rocznie.
Czarny bez jest silnym środkiem przeciwwirusowym
Czarny bez zawiera cynk i przeciwutleniacze, w tym witaminę C iantocyjany (flawonoidy występujące w niebieskich i fioletowych owocach i jagodach), znane ze swojej zdolności do wzmacniania funkcji odpornościowych oraz hamowania przeziębienia i grypy.
Jedno z badań z 2004 roku wykazało, że przyjmowanie 15 mililitrów (niecała 1 łyżka stołowa) syropu z czarnego bzu cztery razy dziennie przez pięć dni złagodziło objawy grypy, dzięki czemu choroba ustąpiła cztery dni wcześniej niż w grupie otrzymującej placebo. Według autorów „wyciąg z czarnego bzu oferuje skuteczne, bezpieczne i opłacalne leczenie grypy”.
Badanie opublikowane w marcu 2019 r. w Journal of Functional Foods szczegółowo opisuje rzeczywisty mechanizm, dzięki któremu czarny bez chroni przed grypą i innymi infekcjami wirusowymi. Według Science Daily:
„Przeprowadzone przez profesora Faribę Deghani, dr Golnoosha Torabiana i dr Petera Valtcheva… badanie wykazało, że związki zawarte w owocach czarnego bzu mogą bezpośrednio hamować wnikanie i replikację wirusa w ludzkich komórkach oraz mogą pomóc wzmocnić odpowiedź immunologiczną człowieka na wirusa.
Chociaż właściwości i skuteczność czarnego bzu w walce z grypą były obserwowane od dawna, badacze przeprowadzili kompleksowe badania mechanizmu, za pomocą którego fitozwiązki zawarte w czarnym bzie zwalczają infekcje powodowane przez wirusy grypy.
„Nasze badanie wykazało, że czarny bez ma silne bezpośrednie działanie przeciwwirusowe przeciwko wirusowi grypy” – powiedział dr Torabian… „Hamuje wczesne etapy infekcji poprzez blokowanie kluczowych białek wirusowych odpowiedzialnych zarówno za przyczepienie się wirusa do komórki, jak i wejście do komórek gospodarza”.
Co ciekawe, sok z czarnego bzu nie tylko był w stanie zapobiec przedostawaniu się wirusa i infekowaniu komórek, ale także hamował późne stadium propagacji wirusa w komórkach, które już zostały zainfekowane. Co więcej, hamowanie późnego stadium było nawet silniejsze niż działanie w początkowej fazie infekcji.
Według dr. Valtcheva: „Ta obserwacja była dość zaskakująca i znacząca, ponieważ blokowanie cyklu wirusowego na kilku etapach ma większą szansę na zahamowanie infekcji wirusowej”.
Czarny bez promuje bardziej skuteczną odpowiedź immunologiczną
Czarny bez promował również uwalnianie niektórych cytokin (przekaźników chemicznych), które zwiększają wydajność układu odpornościowego. Wszystkie te działania przeciwwirusowe przypisano związkom antocyjanidynowym zawartym w owocach czarnego bzu, w szczególności związkowi znanemu jako 3-glukozyd cyjanidyny.
Inne badania wykazały podobny wzrost cytokin. W jednym z badań TNF-alfa wzrósł ośmiokrotnie. Według The Ethno Herbalist, strony internetowej prowadzonej przez Kevina Currana – profesora biologii z University of San Diego:
„… Barak i in. zgłosili, że leczenie za pomocą czarnego bzu spowodowało znaczny wzrost cytokin zapalnych (IL-1, IL-6, IL-8 i TNF-α)… TNF-α – czynnik martwicy nowotworu – jest cytokiną wytwarzaną przez aktywowane makrofagi w odpowiedzi na infekcję powodowaną przez drobnoustroje, takie jak bakterie.
Makrofagi to kluczowe komórki naszego układu odpornościowego. Makrofagi działają jak padlinożercy, skanując nasze ciało w poszukiwaniu niebezpiecznych szczątków lub niebezpiecznych bakterii. Informacja o zwiększeniu poziomu TNF-α jest zachęcająca, ponieważ sugeruje, że czarny bez może zwiększyć aktywność makrofagów”.
Dodatkowe dowody potwierdzające działanie czarnego bzu jako środka wspomagającego leczenie przeziębienia i grypy
Metaanaliza z 2019 roku obejmująca cztery randomizowane, kontrolowane placebo badania kliniczne wykazała, że:
„Suplementacja czarnego bzu znacznie zmniejsza objawy ze strony górnych dróg oddechowych. Ilościowa synteza efektów dała dużą średnią wielkość efektu.
Odkrycia te pokazują istnienie alternatywy dla stosowania antybiotyków w przypadku objawów ze strony górnych dróg oddechowych z powodu infekcji wirusowych oraz potencjalnie bezpieczniejszą alternatywę dla leków na receptę stosowanych w rutynowych przypadkach przeziębienia i grypy”.
Ryzyko zachorowania na przeziębienie lub grypę zwykle wzrasta podczas lotu. Badanie opublikowane w 2016 r. wykazało, że przyjmowanie czarnego bzu może zapewnić osobom podróżującym samolotem potrzebne wsparcie. Badanie opublikowane w czasopiśmie Nutrients objęło 312 pasażerów klasy ekonomicznej lotów międzykontynentalnych.
Chociaż różnica w występowaniu objawów przeziębienia okazała się nieistotna (17 w grupie placebo w porównaniu do 12 w grupie leczonej), osoby przyjmujące czarny bez chorowały znacznie krócej. Nasilenie objawów w grupie osób przyjmujących czarny bez również było znacznie łagodniejsze.
Inny mechanizm działania
Inny mechanizm działania czarnego bzu związany jest z bakteriami jelitowymi. Badanie17 opublikowane w 2017 roku w czasopiśmie Science wykazało, że desaminotyrozyna (DAT) — metabolit drobnoustroju jelitowego Clostridium orbiscindens — chroni przed grypą, wzmacniając sygnalizację interferonu typu 1 i zmniejszając immunopatologię w płucach. Interferony typu 1 to polipeptydy wydzielane przez zakażone komórki. Według Nutraingredients-usa.com:
„Obecność DAT… związku zidentyfikowanego w jelitach jako metabolit powstający po spożyciu kluczowych flawonoidów obecnych w czarnym bzie… chroni przed uszkodzeniami spowodowanymi grypą. Dlatego zdrowa flora jelitowa, a także produkty/suplementy bogate we flawonoidy, takie jak czarny bez, wydają się być magicznym koktajlem, który ma pozytywny wpływ na zdrowie układu odpornościowego”.
Inne korzyści wynikające ze spożycia czarnego bzu
Czarny bez zapewnia wiele innych korzyści zdrowotnych. Na przykład, badania wykazały, że czarny bez – przyjmowany wewnętrznie lub stosowany miejscowo w postaci maści:
- Promuje detoksykację (stosowany doustnie)
- Zmniejsza ryzyko chorób o podłożu zapalnym, takich jak cukrzyca typu 2 i chorób układu krążenia, dzięki działaniu przeciwzapalnemu (stosowany doustnie)
- Zmiękcza skórę i leczy trądzik (stosowany doustnie i/lub miejscowo)
- Łagodzi oparzenia słoneczne (stosowany miejscowo)
- Wspomaga gojenie skręceń i siniaków (stosowany miejscowo)
Jak uprawiać czarny bez?
Chociaż na rynku jest dostępnych wiele rodzajów suplementów czarnego bzu, możesz samodzielnie uprawiać tę roślinę, aby skorzystać z jej wielu prozdrowotnych właściwości.
Rośliny czarnego bzu można uprawiać w strefach USDA od 3 do 10, szczególnie w wilgotnych lub mokrych miejscach. Rośliny amerykańskiego czarnego bzu można rozmnażać za pomocą kiełkujących nasion, podziału dużych roślin, sadzonek korzeni lub sadzonek gałązek. Sadzonki można kupić w renomowanej szkółce.
Utah State University Extension zaleca sadzenie sadzonek twardego drewna w lutym lub marcu przed rozkwitem pąków, natomiast sadzonki miękkiego drewna należy posadzić przed lipcem. Jeśli posiadasz odmianę doniczkową czarnego bzu, rozmnażaj ją przed nastaniem letnich upałów i po ustąpieniu groźby mrozu.
Zapewnij co najmniej 4 stopy (ok .122 cm) odstępu między roślinami we wszystkich kierunkach. Jeśli uprawiasz czarny bez w wielu rzędach, upewnij się, że między rzędami jest odstęp od 6 do 8 stóp (ok. 180 - 240 cm).
Rośliny czarnego bzu najlepiej rosną na żyznej glebie, zawierającej duże ilości materii organicznej i składników odżywczych, o neutralnym odczynie pH. Do gleby można dodać kompost lub inną materię organiczną, aby zwiększyć poziom składników odżywczych i zdolność gleby do zatrzymywania wody.
Rośliny potrzebują odpowiedniego drenażu, aby zapobiec gniciu korzeni, więc na ciężkich glebach gliniastych warto rozważyć utworzenie podniesionych grządek, aby poprawić drenaż. Rośliny czarnego bzu najlepiej rozwijają się w pełnym słońcu, ale zapewniają przyjemny cień w słoneczne i gorące dni.
Chociaż rośliny czarnego bzu są odporne na suszę (pod warunkiem, że korzenie są w stanie się zakotwiczyć), muszą być regularnie nawadniane, aby powstały wysokiej jakości owoce. Rośliny czarnego bzu potrzebują co najmniej 1 do 2 cali (2,5 do 5 cm) wody tygodniowo w okresie letnim. Ściółkowanie pomoże zachować wilgoć i zahamuje wzrost chwastów.
Nie należy nawozić roślin czarnego bzu w czasie sadzenia. Zamiast tego należy odczekać dwa miesiące, a następnie nałożyć trochę azot owego (jedna czwarta szklanki siarczanu amonu na roślinę). Gdy rośliny aktywnie produkują owoce, warto je nawozić raz w roku stosując 1 szklankę siarczanu amonu na roślinę.
Przycinanie należy wykonywać co roku, w lutym lub marcu, gdy roślina jest uśpiona. Należy usunąć martwe, uszkodzone lub chore gałązki i wyrzuć wszystkie 3-letnie i starsze gałęzie, aby promować wzrost nowych i zachęcić młodsze gałązki do produkcji lepszych owoców.
Wiadomo, że rośliny czarnego bzu wytwarzają odrosty — pionowe odrośla (pędy) wyrastające z korzeni rośliny lub dolnej głównej łodygi. Chociaż odrośla mogą być pomocne w uprawie rodzimego ogrodu, mogą stać się inwazyjne. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się roślin czarnego bzu zbyt daleko, należy usunąć wszystkie znalezione odrośla.
Zbiór i przechowywanie
Kwiaty czarnego bzu można zbierać tuż po ich zakwitnięciu. Gotowe do zbioru owoce czarnego bzu występują w gronach, mają bogaty niebieski, ciemnofioletowy lub czarny odcień, są lekko miękkie i lśniące.
Według Oklahoma Cooperative Extension Service, drzewo czarnego bzu może wydać niewielkie plony już po roku. Wydajność zwykle wzrasta po trzecim roku.
Zbiór owoców czarnego bzu odbywa się od połowy sierpnia do połowy września, w zależności od lokalizacji i odmiany rośliny. Zbierając owoce czarnego bzu należy ciąć kwiaty i łodygi za pomocą sekatorów, tuż pod gronami dojrzałych owoców.
Unikaj przycinania pędów zbyt krótko, ponieważ mogą one być pomocne podczas przygotowywania owoców. Odrzuć niedojrzałe owoce i jak najszybciej przetwórz świeże owoce czarnego bzu.
Umyj owoce czarnego bzu, aby wyeliminować owady lub zanieczyszczenia, a następnie rozłóż je na ściereczce, aby schły przez kilka minut. Możesz przechowywać owoce czarnego bzu z nienaruszonymi łodygami w pojemniku. Staraj się przechowywać jagody luźno, aby nie zostały zmiażdżone. Szczelnie zamknij pojemniki i zamroź jagody do wykorzystania w przyszłości.
Możesz także odszypułkować jagody przed zamrożeniem. Aby uzyskać najlepsze wyniki, połóż pędy czarnego bzu na blasze i zamroź bez przykrycia przez jedną do dwóch godzin. Po zamrożeniu można z łatwością ręcznie usunąć szypułki. Owoce można użyć natychmiast lub zamrozić w szczelnie zamkniętym pojemniku.
Jeśli chcesz zapoznać się z przepisami i pomysłami na wykorzystanie kwiatów czarnego bzu w tonikach i kremach do skóry, zobacz artykuł o czarnym bzie autorstwa Grow Forage Cook Ferment. Spożywane w dużych ilościach liście czarnego bzu mają działanie toksyczne, ale mogą, podobnie jak kwiaty, być stosowane miejscowo do łagodzenia stanów zapalnych.