Według dr. Mercoli
Organizm człowieka ma dwa nadnercza zlokalizowane tuż nad nerkami. Nadnercza, będące częścią układu hormonalnego, wydzielają ponad 50 hormonów, w tym aldosteron (który pomaga regulować ciśnienie i objętość krwi), kortyzol i adrenalinę - dwa ostatnie mogą być produkowane w nadmiarze w warunkach stresowych.
Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) jest systemem odpowiedzialnym za radzenie sobie ze stresem. Obejmuje to każdy rodzaj stresu bez względu na pochodzenie – czy to uraz czy choroba, problemy w pracy lub w związku, brak snu lub zła dieta. Na przykład, narażenie na przewlekły stres spowodowany przepracowaniem, przewlekłym stanem zapalnym lub długotrwałą chorobą może skutkować dysfunkcją osi HPA, często – choć być może nieco nieprecyzyjnie – określaną jako „zmęczenie nadnerczy” lub „wyczerpanie nadnerczy”.
Adaptogeny wspomagające pracę nadnerczy
Według jednej z nowych hipotez, większość tak zwanych przypadków zmęczenia nadnerczy nie jest tak naprawdę spowodowana zmniejszoną zdolnością nadnerczy do wytwarzania kortyzolu. Najczęściej problem może być związany z dysfunkcją mózgowej części sygnalizacyjnej osi HPA, co oznacza, że główny problem dotyczy podwzgórza i przysadki (H i P – część mózgowa, a nie A, czyli nadnerczy).
Zarówno pierwotną, jak i wtórną niewydolność nadnerczy można zdiagnozować za pomocą testu laboratoryjnego. Z drugiej strony, bardziej subtelne nieprawidłowości w osi HPA są trudniejsze do zdiagnozowania. W celu zidentyfikowania dysfunkcji HPA zalecany jest wykonanie kompleksowego badania hormonów. Jednym z najlepszych jest test HOLENDERSKI (określający poziom hormonów w moczu) - opracowany przez Marka Newmana, założyciela Precision Analytical Laboratory w Oregonie.
Test holenderski przewyższa wszystkie inne metody pod kątem kompleksowej analizy hormonalnej, co pozwala określić, na jakich obszarach należy się skupić podejmując działania naprawcze. Wiadomo, że wiele składników odżywczych wspomaga pracę nadnerczy, w tym magnez, witaminy z grupy B, witamina C i kwasy tłuszczowe omega-3 pochodzenia zwierzęcego, takie jak olej z kryla.
Niektóre adaptogeny mogą być również przydatne w walce z uporczywym stresem. Cztery najbardziej znane adaptogeny wspomagające pracę nadnerczy to ashwagandha, różeniec górski, żeń-szeń i tulasi. Te i inne adaptogeny są wyjątkowe, ponieważ pomagają organizmowi przystosować się do stresu, częściowo poprzez regulację poziomu hormonów i poprawę funkcji odpornościowej.
Ashwagandha — silny związek regulujący hormony
Ashwagandha (Withania somnifera) to zioło pochodzące z Azji i Indii. Od tysięcy lat jest potężnym środkiem w medycynie ajurwedyjskiej. Dopiero w ciągu ostatnich 50 lat ten członek rodziny roślin psiankowatych pojawił się na Zachodzie jako silne zioło lecznicze. Jako adaptogen ashwagandha:
- Pomaga organizmowi przystosować się do stresu; regulując pracę układu odpornościowego, metabolizmu i układu hormonalnego.
- Zwiększa siłę i promuje zdrowie przy regularnym stosowaniu. W medycynie ajurwedyjskiej ashwagandha jest klasyfikowana jako „Rasayana” – rodzaj esencji, która pomaga w uzdrowieniu ciała i wydłużeniu życia.
- Chroni mózg przed stresem oksydacyjnym.
- Wspiera utrzymanie prawidłowego poziomu lipidów, cholesterolu i trójglicerydów.
Korzeń zawiera najwyższe stężenie składników aktywnych i pomaga regulować równowagę hormonalną, w tym odpowiedni poziom hormonów tarczycy, estrogenu i progesteronu, dzięki czemu jest korzystny dla kobiet przechodzących menopauzę. Związki zawarte w korzeniu obniżają również poziom kortyzolu, przywracają wrażliwość na insulinę i pomagają ustabilizować nastrój. W jednym z badań pacjenci, u których zdiagnozowano lęk o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego, którzy byli leczeni ashwagandhą, zgłaszali „znacząco zmniejszone” objawy w porównaniu z osobami poddawanymi konwencjonalnemu leczeniu.
W innym badaniu znaleziono „dowody empiryczne na poparcie tradycyjnego używania ashwagandhy do wspierania procesów umysłowych angażujących sygnalizację GABAergiczną”. GABA (kwas gamma-aminomasłowy) jest neuroprzekaźnikiem hamującym, istotnie zaangażowanym w regulację sygnalizacji procesów fizjologicznych i psychologicznych. Według autorów badania:
„Nasze wyniki dostarczają dowodów wskazujących, że kluczowe składniki ashwagandhy mogą odgrywać ważną rolę w opracowywaniu farmakologicznych terapii zaburzeń neurologicznych związanych z dysfunkcją sygnalizacji GABAergicznej, takich jak ogólne zaburzenia lękowe, zaburzenia snu, skurcze mięśni i drgawki”.
W przypadku mężczyzn ashwagandha może pomóc zwiększyć poziom testosteronu. Podczas gdy niektóre adaptogeny są ukrytymi stymulantami, nie dotyczy to ashwagandhy. To zioło może wzmocnić poranną rutynę ćwiczeń, a zażyte przed snem promuje spokojny sen w nocy. Ze względu na jakość, zalecam stosowanie wyłącznie w 100% ekologicznego korzenia ashwagandhy, wolnego od wypełniaczy, dodatków i substancji pomocniczych.
Różeniec górski — naturalny środek antystresowy
Różeniec górski to roślina wieloletnia, czasami nazywana „złotym korzeniem”, „różanym korzeniem” lub „arktycznym korzeniem”. To kolejny potężny adaptogen, który zwiększa witalność, pomagając organizmowi utrzymać homeostazę i przystosować się do stresu fizycznego, chemicznego i środowiskowego. Roślina ta ma długą historię stosowania w tradycyjnej medycynie ludowej w Rosji i krajach skandynawskich. Wykazano, że wśród wielu zastosowań różeniec górski:
- Ma silne działanie przeciwzapalne.
- Poprawia zdrowie układu nerwowego i funkcje poznawcze.
- Moduluje funkcje odpornościowe (poprawiając funkcję odpornościową i zmniejszając nadczynność) i chroni przed infekcjami wirusowymi.
- Poprawia funkcje seksualne u mężczyzn i kobiet, zdrowie reprodukcyjne i płodność.
- Poprawia wyniki sportowe i skraca czas regeneracji.
Co ważne, wykazano, że różeniec górski jest szczególnie korzystny dla układu nerwowego i ma zarówno działanie przeciwdepresyjne, jak i przeciwlękowe. Hamując monoaminooksydazę, różeniec spowalnia enzymatyczny rozkład neuroprzekaźników zaangażowanych w regulację nastroju i samopoczucia, takich jak serotonina.
Wykazano również, że bioaktywne związki rozawina i salidrozyd poprawiają przechodzenie prekursorów serotoniny przez barierę krew-mózg i pomagają zachować wyższy poziom serotoniny poprzez tłumienie aktywności katecholo-o-metylotransferazy.
Dowody sugerują, że różeniec może podnieść poziom serotoniny nawet o 30%. Badania opublikowane w 2015 roku porównywały różeniec górski do antydepresyjnej sertraliny – stwierdzono, że różeniec stanowi bezpieczniejszy wybór. Według psychiatrów, którzy stosują różeniec górski w swojej praktyce klinicznej, ekstrakt z tej rośliny jest „w wielu przypadkach realnym wyborem w leczeniu łagodnej do umiarkowanej depresji”. Wykazano również, że różeniec powoduje poprawę objawów wypalenia zawodowego wywołanych stresem w pracy.
W badaniu opublikowanym w zeszłym roku osoby cierpiące na wypalenie zawodowe, którym podawano 400 mg ekstraktu z różeńca górskiego przez 12 tygodni, doświadczyły znacznej poprawy stanu zdrowia, zgłaszając niższy poziom wyczerpania emocjonalnego i zmęczenia oraz większe poczucie radości, poprawę jakości życia i libido.
Według autorów te odkrycia sugerują, że ekstrakt z różeńca górskiego „może być ważnym pierwszym krokiem w kierunku złagodzenia objawów wypalenia zawodowego, hamując w ten sposób zaostrzenie syndromu i zapobiegając rozwojowi kolejnych zaburzeń, takich jak depresja lub choroba fizyczna”.
Różeniec zwalcza przewlekłe zmęczenie
Zwiększające poziom energii i witalność właściwości różeńca górskiego mogą przynieść wyraźne korzyści osobom zmagającym się z chronicznym zmęczeniem. Dodatkowo roślina działa dość szybko. W jednym z ostatnich badań, pacjenci zmagający się z zespołem przewlekłego zmęczenia, którzy otrzymywali 400 mg suchego etanolowego ekstraktu z różeńca dziennie przez osiem tygodni, doświadczyli znacznej poprawy stanu zdrowia w ciągu pierwszego tygodnia.
W sumie pacjenci doświadczyli 42-procentowego zmniejszenia całkowitego stresu i 39-procentowego zmniejszenia zmęczenia; 83% uczestników badania stwierdziło, że do ósmego tygodnia czuło się „bardzo dobrze” lub „istotnie lepiej”.
Uważa się, że mechanizm stojący za tymi efektami jest związany ze zdolnością różeńca górskiego do modulowania uwalniania katecholamin i poziomu cAMP w mięśniu sercowym podczas stresu. Związki zawarte w tej roślinie pomagają również obniżyć poziom kortyzolu - hormonu stresu. Jak zauważył Mental Health Daily, „Wśród innych proponowanych mechanizmów wymienia się interakcje z kinazami białkowymi p-JNK, tlenkiem azotu, białkami mechanizmu obronnego (np. białkami szoku cieplnego) oraz regulację poziomu beta-endorfin i peptydów opioidowych”.
Żeń-szeń syberyjski promuje witalność i długowieczność
Istnieje kilka różnych rodzajów żeń-szenia o różnych właściwościach. Z trzech głównych odmian tylko dwie mają właściwości lecznicze:
• Żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius) — Ten jasnobrązowy, sękaty korzeń zawiera ginsenozydy, które są odpowiedzialne za wiele jego właściwości leczniczych. W medycynie chińskiej żeń-szeń był stosowany od tysięcy lat. Żeń-szeń amerykański jest uznawany za środek uspokajający.
• Żeń-szeń koreański (Panax ginseng) — Czasami określany jako żeń-szeń azjatycki, żeń-szeń koreański również zawiera ginsenozydy, chociaż w innych proporcjach niż żeń-szeń amerykański. Ponadto jest uważany za zioło adaptogenne. Według tradycyjnej medycyny chińskiej żeń-szeń koreański jest silnym środkiem pobudzającym.
Podobnie jak ashwagandha, żeń-szeń koreański reguluje hormony tarczycy. Dokładniej, posiada właściwości, które blokują wytwarzanie nadmiernych ilości odwrtotnej trójjodotyroniny (rT3). Badanie dotyczące wpływu zastrzyków z żeń-szenia na poziom hormonów tarczycy wykazało, że powoduje on wzrost poziomu T3 i T4 oraz zmniejszenie poziomu rT3.
• Żeń-szeń syberyjski (Eleuterococcus senticosus) — Żeń-szeń syberyjski nie jest prawdziwym żeń-szeniem i nie zawiera ginsenozydów. Do aktywnych składników tej rośliny należą eleuterozydy, które stymulują układ odpornościowy. Podobnie jak żeń-szeń amerykański i koreański, żeń-szeń syberyjski jest adaptogenem tradycyjnie stosowanym w celu zwiększenia poziomu energii, stymulacji układu odpornościowego i wsparcia długowieczności.
Badania wykazały również, że żeń-szeń syberyjski wykazuje właściwości neuroprotekcyjne, częściowo poprzez poprawę sygnalizacji komórek hipokampa i mikrogleju. Istnieją pewne dowody sugerujące, że może on pomóc w zapobieganiu lub spowolnieniu utraty funkcji motorycznych związanej z choroba Parkinsona. Żeń-szeń syberyjski ma również łagodne działanie przeciwdepresyjne i jest przydatny w leczeniu bezsenności, zaburzeń behawioralnych i problemów z pamięcią. Ponadto wykazano, że poprawia wytrzymałość wysiłkową poprzez zwiększenie wykorzystania tlenu w organizmie.
Tulsi — środek detoksykujący
Bardzo czczony w Indiach od ponad 5000 lat, tulsi (Bazylia azjatycka), znany również jako święta bazylia, został doceniony za liczne właściwości prozdrowotne. Uważa się, że to zioło oczyszcza umysł, ciało i ducha. Jest cenione ze względu na właściwości chroniące zdrowie i poprawiające nastrój. Obecnie dostępnych jest wiele produktów tulsi, w tym tabletki tulsi, herbata, proszek i olejek eteryczny tulsi.
Herbata tulsi to bogaty w przeciwutleniacze napój o złożonej i unikalnej zawartości składników. Zawiera setki korzystnych fitozwiązków — nieodżywczych związków roślinnych o właściwościach ochronnych i prozdrowotnych. Działając razem, związki te mają właściwości adaptogenne i wzmacniające odporność, które zwalczają stres, wzmacniają układ odpornościowy i promują zdrowy metabolizm, w tym pomagają organizmowi utrzymać optymalny poziom glukozy we krwi.
Chroń i wspieraj zdrowie nadnerczy
Prawidłowe funkcjonowanie nadnerczy jest ważne dla utrzymania optymalnego stanu zdrowia. Zioła adaptogenne z pewnością nie są jedynym sposobem ochrony i wsparcia nadnerczy, ani nawet najbardziej idealną strategią. Jednak mogą być pomocne w chwilach stresu.
W przypadku wystąpienia „zmęczenia nadnerczy” lub dysfunkcji HPA, leczenie będzie wymagało podejścia ogólnoustrojowego – takiego, które w pierwszej kolejności zajmie się nadmiernym stresem i niezdrowym stylem życia, które spowodowały upośledzoną reakcję na stres.