Według dr. Mercoli
Rozmaryn ma charakterystyczny zapach. To wieloletnie zioło jest spokrewnione z innymi członkami rodziny jasnotowatych, takimi jak mięta, bazylia i oregano.
Łacińska nazwa Rosmarinus officinal oznacza „rosę morską”, co nadaje tej popularnej bylinie rodzaj mistycznej elegancji.
Pochodzący z Morza Śródziemnego rozmaryn o srebrnym zabarwieniu jest bardzo wytrzymały. Jego wyjątkowy i lekko pikantny smak wzbogaca potrawy z gotowanego mięsa, takiego jak jagnięcina, kurczak lub pieczenie, ale równie dobrze smakuje jako dodatek do potraw warzywnych zawierających ziemniaki, pomidory czy kabaczek.
Ponieważ smak rozmarynu jest dość mocny, nie trzeba dodawać go wiele do potraw. Przyjemny smak można uzyskać stosując surowy rozmaryn, suszone liście w całości lub sproszkowane lub olejek rozmarynowy. Szybkie suszenie pomaga zachować kolor i olejki eteryczne.
Eksperci kulinarni twierdzą, że najlepszy czas na zbieranie rozmarynu to okres tuż przed kwitnieniem zaczynający się późnym latem lub jesienią. Długie pędy można powiesić do góry nogami w ciemnym miejscu z dobrą cyrkulacją powietrza w celu wysuszenia. Można również zamrozić gałązki, następnie oderwać liście i ponownie zamrozić je w plastikowych torbach do przechowywania żywności.
Rozmaryn jest łatwy w uprawie i może być uprawiany na większości obszarów. Na obszarach, gdzie zimą panują temperatury poniżej zera, może być uprawiany w domu. Prawie codziennie spożywam rozmaryn jako dodatek do sałatki. Po prostu odcinam kilka gałązek, odrywam liście i kroję je bardzo drobno ostrym nożem.
Niezwykła historia rozmarynu, czyli to, o czym zapomnieliśmy
Rozmaryn ma długą historię stosowania w medycynie tradycyjnej. Był używany w wielu wskazaniach – od poprawy wzrostu włosów, przez łagodzenie bólu mięśni, po wzmocnienie układu krążenia i układu odpornościowego.
Uważa się, że starożytni greccy uczeni nosili na głowach girlandy z rozmarynu podczas egzaminów, aby pobudzić pamięć, a Szekspir wspomniał o rozmarynie w pięciu swoich sztukach. Jedna z jego najsłynniejszych postaci, Oliwia, wspominała rozmaryn jako zioło przywołujące wspomnienia z dzieciństwa (choć wkrótce potem spotkał ją tragiczny koniec).
Książka pt. „A Modern Herbal”, opublikowana przez Maud Grieve w 1931 roku, zawierała zdumiewająco szczegółową listę ziół i roślin wraz z informacjami na temat tradycyjnych zastosowań na przestrzeni wieków. Jedno z zastosowań rozmarynu jest dość interesujące:
„Starym zwyczajem było palenie rozmarynu w izbach chorych, a we francuskich szpitalach zwyczajowo palono rozmaryn z jagodami jałowca, aby oczyścić powietrze i zapobiec infekcji. Podobnie jak ruta, rozmaryn był umieszczany w pobliżu ławy oskarżonych w sądach jako środek mający chronić przed zarażeniem gorączką więzienną [tyfusem]”.
W więzieniach wielu więźniów chorowało na tyfus, wysoce zakaźną chorobę pochodzenia bakteryjnego. Lekarze z tamtego okresu mieli dość dużo racji, ponieważ współcześni naukowcy zidentyfikowali rozmaryn jako zioło o właściwościach antybakteryjnych.
Nasuwa się pytanie: jeśli związek rozmarynu z pamięcią i chorobami zakaźnymi został zrozumiany 500 lat temu, co mogli wiedzieć uczeni renesansu, o których zapomnieliśmy?
Właściwości prozdrowotne rozmarynu
Historyczne anegdoty mogły skłonić naukowców do porównania skuteczności olejków eterycznych, w tym rozmarynowego, z powszechnie używanymi antybiotykami. Jedno z nowszych badań wykazało, że zastosowanie olejku rozmarynowego i olejku z oregano:
„Doprowadziło to do takiego samego wzrostu kurcząt, jak antybiotyk awilamycyna. Olejki również zabiły bakterie. Dodatkowe badania wykazały, że olejki eteryczne pomagają zmniejszyć wzrost bakterii z rodzaju Salmonella u kurczaków, a inne badanie wykazało, że mieszanka kilku olejków eterycznych może ograniczyć rozprzestrzenianie się Salmonelli wśród zwierząt”.
Przeprowadzono liczne badania, aby uzasadnić wiele tradycyjnych zastosowań rozmarynu w leczeniu chorób i poprawie zdrowia. Stwierdzono, że rozmaryn jest doskonałym źródłem przeciwutleniaczy i związków przeciwzapalnych, które przynoszą liczne korzyści zdrowiu:
Poprawa pamięci i koncentracji — Według wyników badania opublikowanego w 2012 roku w Therapeutic Advances in Psychopharmacology, zapach rozmarynu poprawia pamięć. |
Zapobieganie rozwojowi cukrzycy — Oregano, majeranek i rozmaryn uznano za naturalny sposób na kontrolowanie poziomu glukozy we krwi. |
Ochrona funkcji neurologicznych — W przeglądzie badań stwierdzono, że „kwas karnozowy (zawarty w rozmarynie) może chronić przed neurodegeneracją w hipokampie, która jest indukowana przez agregaty beta-amyloidu”. |
Zapobieganie starzeniu się mózgu — W japońskim badaniu wykazano, że kwas karnozowy - związek zawarty w rozmarynie - zapobiegał starzeniu się mózgu. |
Ochrona przed nowotworami — Wykazano, że związki zawarte w rozmarynie hamują namnażanie się komórek białaczki i raka piersi. W innym przeglądzie badań stwierdzono, że rozmaryn łagodzi stany zapalne i chroni przed nowotworami. |
Ochrona przed zwyrodnieniem plamki żółtej — Stwierdzono, że kwas karnozowy chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej związanym z wiekiem - najczęstszą chorobą oczu w Stanach Zjednoczonych. |
Właściwości odżywcze i uzdrawiająca moc rozmarynu
Rozmaryn jest doskonałym źródłem wapnia, żelaza, kwasu foliowego, witamin B6, A i C, a także błonnika. Zawiera również miedź, magnez i potas.
Zawiera również mangan, który jest minerałem współdziałającym z ważnym przeciwutleniaczem zwanym dysmutazą ponadtlenkową, dzięki czemu zmniejsza ryzyko nowotworów, zwłaszcza raka piersi.
Rozmaryn zawiera witaminy z grupy B, w tym kwas pantotenowy, pirydoksynę, ryboflawinę i kwas foliowy, który jest niezbędny do syntezy DNA. Wiele związków zawartych w rozmarynie pomaga zapobiegać wadom cewy nerwowej u noworodków.
Europejczycy często używają rozmarynu do łagodzenia problemów trawiennych. Komisja Europejska zatwierdziła ekstrakty z rozmarynu jako środek wspomagający trawienie, mimo że hipotezę tę potwierdzają raczej anegdotyczne dowody niż badania naukowe.
Choroba Alzheimera i demencja są szeroko badane w medycynie konwencjonalnej, najczęściej w celu znalezienia środków farmaceutycznych, które mogą im zapobiegać lub poprawiać pamięć. Jednak wyniki nigdy nie zostały uznane za „istotne klinicznie”.
Czy spożywanie rozmarynu może wydłużyć życie?
W odległej włoskiej wiosce znaleziono około 300 osób w wieku 100 lat i starszych. Naukowcy początkowo myśleli, że osoby te żyły tak długo z powodu stosowania diety śródziemnomorskiej. Jednak później zauważono, że dieta stulatków zawierała duże ilości rozmarynu.
Według eksperta zajmującego się chorobami wieńcowymi/kardiologicznymi, dr Alana Maisela, który otrzymał pozwolenie na zbadanie mieszkańców wioski. Imponujący wiek mógł być wynikiem wielu czynników, w tym świeżego górskiego powietrza lub długich wędrówek po górach, ale wcześniejsze badania dotyczące właściwości rozmarynu mogą wskazywać, że wysoka zawartość tego zioła w diecie seniorów to prawdopodobny czynnik wpływający na długość życia. Dr Maisel zauważył, że:
„Rozmaryn zawiera składnik, który neutralizuje wolne rodniki w mózgu.
Ten aktywny składnik, znany jako kwas karnozowy (CA), może chronić mózg przed udarem i neurodegeneracją mogącą powodować chorobę Alzheimera i demencję, które są spowodowane toksynami i wolnymi rodnikami”.
Naukowcy ustalili, że zawartość kwasu karnozowego w rozmarynie aktywuje „ścieżkę sygnalizacyjną” chroniącą komórki mózgowe przed uszkodzeniem. Dodatkowo kwas kawowy i kwas rozmarynowy, które mają właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne mogą zapobiegać chorobom wątroby, serca i astmie.
Badania naukowe często potwierdzają tradycyjne zastosowania ziół
Zapach rozmarynu trochę przypomina zapach sosny. Zapach pochodzi od 1,8-cineolu – terpenu występującego również w liściach laurowych, piołunie, szałwii i eukaliptusie. To związek, którego naukowcy użyli w leczeniu demencji, ponieważ powoduje zwiększone wyrzuty neuroprzekaźnika zwanego acetylocholiną.
„Te związki zapobiegają rozkładowi neuroprzekaźnika przez enzym. Inhalacja to prawdopodobnie jeden z najlepszych sposobów na wprowadzenie leków do mózgu.
Przyjęty doustnie lek może zostać rozłożony w wątrobie, która przetwarza wszystko, co wchłonie jelito, ale podczas inhalacji małe cząsteczki mogą przedostać się do krwiobiegu, a stamtąd prosto do mózgu, nie ulegając rozkładowi przez wątrobę”.
W innym przeglądzie wykazano, że zarówno szybkość, jak i dokładność z jaką dana osoba jest w stanie przypomnieć sobie różne informacje jest użytecznym predyktorem zachowania funkcji poznawczych wraz z wiekiem. Wywnioskowano, że im wyższe dawki rozmarynu, tym większa poprawa powyższych funkcji.
„Ta substancja chemiczna miała również wpływ na nastrój, chociaż był on mniej wyraźny. Wykazano jednak odwrotną korelację między zmianami poziomu zadowolenia a poziomem 1,8-cyneolu we krwi, co jest szczególnie interesujące, ponieważ taki wynik sugeruje, że związki zawarte w olejku rozmarynowym wpływają na subiektywny stan i sprawność poznawczą poprzez różne ścieżki neurochemiczne”.
Stosowanie olejku rozmarynowego nie wydawało się poprawiać ani czujności, ani koncentracji, ale stwierdzono, że wyniki tych badań:
„…Sugerują, że dalsze badania nad niektórymi substancjami chemicznymi zawartymi w olejkach eterycznych mogą przyczynić się do rozwoju nowych terapii oraz lepszego zrozumienia pamięci i funkcji mózgu”.
Istnieją różne rodzaje pamięci
Pamięć można podzielić na trzy kategorie:
- Pamięć retrospektywna - przeszłe wspomnienia składające się z doświadczeń, takich jak miejsce zamieszkania i uczęszczania do szkoły.
- Pamięć robocza, która ma związek z organizacją dnia w krótkim okresie.
- Pamięć prospektywna - odnosi się do tego, co celowo chcemy zapamiętać.
Profesor psychologii Mark Moss z Northumbria University pracował ze swoim zespołem nad badaniem oceniającym skuteczność olejku rozmarynowego w poprawie pamięci prospektywnej. W serii eksperymentów z udziałem 60 seniorów przetestowano olejek lawendowy i rozmarynowy pod kątem działania. Uczestnicy badania myśleli, że testują wodę witaminową.
Następnie uczestnicy badania zostali zabrani do pomieszczeń przesiąkniętych tymi samymi dwiema esencjami lub niczym, po czym przetestowano ich pod kątem wspomnień. W pokoju umieszczono różne przedmioty. Zadaniem uczestników badania było przypomnienie sobie, gdzie określone przedmioty zostały schowane, podczas gdy jednocześnie rozwiązywali „rozpraszające, ale zabawne” łamigłówki słowne.
Zadania obejmowały takie zapytania jak: „Kiedy natkniesz się na pytanie o królową, czy możesz mi przypomnieć, żebym zadzwonił do garażu?”
Badacze zaobserwowali, że seniorzy z sali nasączonej zapachem rozmarynu radzili sobie „statystycznie znacząco lepiej” niż osoby z sali, w której nie było żadnego zapachu. Natomiast osoby w pokoju nasączonym zapachem lawendy radzili sobie znacznie gorzej niż obie wcześniej wymienione grupy, ponieważ modus operandi lawendy polega na zwiększaniu relaksu i senności.
Nawiasem mówiąc, w próbkach krwi uczestników badania, którzy przebywali w pokoju nasączonym zapachem rozmarynu, wykryto śladowe ilości związków pochodzących z olejku rozmarynowego. Ten wymierny efekt może oznaczać, że olejek rozmarynowy może poprawiać funkcje mózgu i pamięć, co zachęca do dalszych badań dotyczących olejków eterycznych.
Środki ostrożności dotyczące stosowania rozmarynu
Uważa się, że stosowanie rozmarynu w niewielkich ilościach jest bezpieczne. Jednak duże dawki mogą być problematyczne. Do możliwych działań niepożądanych należą:
- Wymioty
- Skurcze
- Śpiączka
- Obrzęk płuc (płyn w płucach)
Dodatkowo bardzo duże ilości rozmarynu mogą również spowodować poronienie, dlatego spożywanie rozmarynu nie jest zalecana kobietom w ciąży.